محمدجواد هراتی

یکی از مباحث بسیار مهم در تاریخ اندیشه سیاسی معاصر ایران موضوع نسبت بین دین و سیاست است.

محیط امنیتی و استراتژیک کشور ایران در درون حلقه های همپوشی از مناطق خلیج فارس، خاورمیانه، آسیای مرکزی، قفقاز و جنوب آسیا واقع شده است. در این میان، کشور عراق نیز به عنوان عضوی از دو منطقه نخست (خلیج فارس و خاورمیانه)، ازیک طرف، پیونددهنده ما با معادلات منطقه ای قدرت در خاورمیانه و از سوی دیگر، یکی از رقبای همیشگی ما در خلیج فارس بوده است. ازاین رو، تحولات سیاسی، امنیتی، قومی و مذهبی عراق در سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی، بر محیط امنیتی و سیاسی کشورمان تاثیرگذار بوده و خواهد بود. تغییر ساختار نظام سیاسی عراق از سلطنتی به جمهوری واز جمهوری به نظام تک حزبی بعثی با گرایش های سوسیالیستی و افراطی ناسیونالیستی و پس ازآن سرنگونی این نظام توسط هژمون جهانی و ایجاد ساختار جدید مبتنی بر تقسیم قومی و مذهبی قدرت و افزایش نقش شیعیان واردها در آن، از مهم ترین متغیرهای تاثیرگذار بر ساختارها و هنجارهای محیط پیرامونی درگذشته و حال بوده که همواره برای ایران تهدیدها و فرصت هایی را در پی داشته که ماهیت، شدت و زمان آن متفاوت است. در حقیقت با توجه به اشتراکات تاریخی، فرهنگی و مذهبی ایران با عراق، بامطالعه روند تحولات داخلی عراق در مدت زمانی موردنظر این رساله به این نتیجه می رسیم که تحولات داخلی عراق به طور مستقیم وبیشتر از همسایگان دیگر ایران بر مناسبات بین دو کشور، و سیاست خارجی منطقه ای ایران تاثیر داشته است. بنابراین در اینجا عراق متغیر مستقل و سیاست خارجی ایران متغیر وابسته است. بی توجهی به حقوق شیعیان و کردها درگذشته و بحران قومیت ها، مسئله کردستان و نارضایتی جامعه اهل تسنن در حال حاضر، انعقاد قرارداد معروف 1975 م الجزایر تحت تاثیر تحولات کردستان و لغو یکجانبِه آن در زمان صدام حسین در سال 1981 م و پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، اختلافات دو کشور در اروندرود، تاثیر تحولات عراق بر کیفیت پیگیری اجرای مفاد قطعنامه (598) شورای امنیت سازمان ملل متحد و حمله عراق به کویت و اشغال آن کشور، لشکرکشی آمریکا و متحدانش برای بیرون راندن عراق از کویت، حمله آمریکا و متحدانش به عراق و برانداختن صدام و حزب بعث، جمله مسائلی هستند که از دهه های گذشته تا به امروز بر موضع گیری های سیاست خارجه ایران در قبال عراق، کشورهای منطقه و قدرت های بزرگ سایه افکنده است. بنابراین با توجه به آنچه گفته شد در پژوهش حاضر، ت