Mohammad Rasekh-Mahand

طرح نظريه استعاره مفهومي از سوي ليكاف و جانسون (1980) دريچه جديدي بر روي مطالعات استعاره گشود و آن را براي هميشه از حصار زبان ادبي بيرون كشيد و پاي اين فرآيند شگفت انگيز را كه قرن ها به آن به عنوان يك آرايه ادبي نگاه مي شد به حوزه هاي مطالعاتي متعددي بازكرد. استعاره ها در انواع زبان از جمله در زبان ادبيات و هر جلوه زباني كه زاييده ذهن بشر است حضور دارند. پيوند بين زبان و ادبيات در انتقال تفكر و انديشه و ايدئولوژي ها مي تواند از حوزه هاي كاربردي در زبا ن شناسي شناختي باشد. با بررسي استعاره هاي يك متن مي توان به تفكر غالب و انديشه حاكم بر آن متن پي برد. تمام آنچه در مورد استعاره و اصول آن وجود دارد در پيكره زبان ادبي نيز قابل تبيين است و از اين حيث تفاوتي در تحليل وجود ندارد، با اين تفاوت كه در ادبيات اغلب اصل خلاقيت استعاري بيشتر به چشم مي خورد. اين پژوهش با شيوه توصيفي- تحليلي به بررسي استعاره در داستان هاي كوتاه زكريا تامر نويسنده معاصر سوري، برمبناي نظريه معاصر استعاره به منظور دست يابي به نظام حاكم بر مفهوم سازي مضامين محوري در داستان هاي اين نويسنده پرداخته است. درونمايه داستان هاي تامر بيان دغدغه هاي اجتماعي و انساني است. تحليل داده ها نشان مي دهد تامر از همه انواع استعاره براي مفهوم سازي در داستان هايش استفاده كرده است كه استعاره هستي شناختي نسبت به ساير انواع از بسامد بالايي برخودار است. از ميان حوزه هاي رايج مبدأ، حوزه انسان و حيوان پركاربردترين مي باشند و طرحواره هاي ظرفي نقش پررنگتري در مفهوم سازي در داستان ها دارند. تامر در داستان-هايش با دستكاري استادانه استعاره هاي معمولي، استعاره هاي نو و بديع خلق كرده است و اين خلاقيت نتيجه بهره گيري وي از ابزار هاي چهارگانه است كه نويسنده بيشتر از ابزار تركيب و گسترش و كمتر از ابزار پرسش بهره برده و از ابزار پيچيده سازي به طور متوسط استفاده كرده است. يافته هاي پژوهش همچنين بيانگر اين نكته است كه استفاده از صورت غيرزباني استعاره مفهومي، قياس استعاري و جاندارپنداري همراه با نوآوري در استفاده از استعاره و تصوير در داستان-هاي تامر، علاوه بر ايجاد ظرافت و زيبايي در بيان مضمون، عملاً شناخت و آگاهي بيشتر و درك و تجربه عميق تري از پيام آن ها را در اختيار خواننده قرار مي دهد.

چكيده: امروزه منابع نوشتاري با سرعت بالايي در حال انتشار هستند و مقدار وسيعي از اين منابع در ارتباط با نظرات و احساس هاي كاربران است به همين دليل بررسي و تحليل اين گونه از نوشتار توجه بسياري از محققان را به خود جلب كرده است. طراحي سامانه اي بر اساس ويژگي هاي زبان شناسي شناختي و ماشين هاي يادگيري از اهداف تعيين شده براي اين رساله بوده است. بدين ترتيب در ابتدا پيكره اي احساسي تهيه شد كه برگرفته شده از پيكره بي جن خان با تنوع متون نوشتاري است. پيكره تهيه شده با مقدار 23000 سند با طول 24 كلمه، پنج احساس غم، شادي، خشم، حيرت و ترس را شامل مي شد. سپس ويژگي هاي شناختي از قبيل كلمات كليدي، مفاهيم استعاري و كنايي احساسي، مقولات نحوي مرتبط با احساس معرفي گرديد. در ادامه فهرستي نزديك به 350 كلمه با بار معنايي احساسي به عنوان فهرستي از كلمات كليدي مرتبط با احساس هاي گوناگون مشخص گرديد. همچنين بر اساس كتاب اصطلاحات فرهنگ عاميانه (نجفي 1387) كتاب نجفي و استعاره هاي احساسي مطالعه شده در زبان فارسي، فهرستي نيز از استعاره ها و مفاهيم كنايي مرتبط با احساس تهيه گرديد. به منظور تهيه فهرستي از مقولات نحوي مرتبط با احساس از برچسب زن نحوي خودكاري استفاده گرديد و با استفاده از حد آستانه، مقولات نحوي مرتبط با احساس نيز تهيه گرديد. در ادامه پس از مشخص شدن ويژگي هاي شناختي و توجه به حضور آن ها در جملات به روابط معنايي بين كلمات پرداخته شد. بدين ترتيب با استفاده از شبكه هاي عصبي مبتني بر دروازهروابط معنايي كلمات استخراج شده و با ويژگي هاي شناختي تركيب گرديد. در بخش هاي بعدي با استفاده از الگوريتم هاي دسته بندي كننده نايوبيز، درخت تصميم، ماشين بردار پشتيبانبه دسته بندي دادگان پرداخته شد. معيارهاي ارزيابي دقت، بازخواني، صحت و نرخ اشتباه براي ارزيابي عملكرد سامانه موردبررسي قرار گرفت. درنهايت نتايج به دست آمده نشان داد كه تركيب ويژگي هاي شناختي به همراه ويژگي هاي كسب شده از شبكه هاي عصبي يادگيري عميق در بهبود عملكرد سامانه تأثيرگذار بوده است و نتايج به دست آمده ميزان دقت بالاتري را نشان مي دهد به نسبت هنگامي كه اين ويژگي ها به طور مجزا در دسته بندي احساس بكار مي روند.

انسان ها در شناسايي پديده هاي جهان و دنياي مادي از توانايي شناختي – ذهني خود كه مشترك ميان تمامي انسان ها است، بهره مي برند. از مهم ترين و كارآمدترين اين توانايي ها بايد به دسته بندي يا مقوله بندي اشاره كرد. در واقع انسان ها پديده هاي همسان را در گروه هاي مشابه قرار مي دهند و اشياي پيرامون خود را مقوله بندي مي كنند و به جاي اينكه در شناخت خود با جزئيات و مصاديق متنوع روبرو شوند، از دسته ها و گروه هاي كلي تر كمك مي گيرند. اين كار ذهني درحقيقت به دليل توجه به دو امر مهم صورت مي گيرد كه يكي از آنها كسب اطلاعات بيشتر و ديگري صرف كمترين هزينه است. يعني انسان به صورت خودآگاه يا ناخودآگاه تلاش مي كند تا آنجا كه ممكن است با كمترين تلاش ذهني و كمترين منابع، بيشترين اطلاعات را دربارۀ محيط اطراف خود به دست آورد (ايوانز و گرين ، 2008: 255). اين درواقع اصلي است كه با عنوان اصل صرفه جويي شناختي در مقوله بندي از آن ياد مي شود.

برخي معتقدند كه زبان فارسي زباني فعل پايان و داراي ترتيب واژة آزاد است. با در نظر گرفتن آزاد بودن اين ترتيب، سازه هاي جمله مي توانند در جايگاه هاي متفاوتي از آن قرار بگيرند، اگرچه ترتيب ارجح در اين زبان، ’فاعل-مفعول-فعل‘ است (دبيرمقدم، 1392: 119). با توجه به جايگاه فعل و بررسي ساير خصوصيات اين زبان، مشاهده مي شود ويژگي هاي زبان فارسي اندكي متفاوت از ساير زبان هاي فعل پايان است. در زبان هاي فعل پايان، توصيف كننده ها (modifiers) قبل از اسم قرار مي گيرند و شاهد پس اضافه (postposition) در آن ها هستيم. در حالي كه در زبان فارسي، بر خلاف زبان هاي فعل پايان، توصيف كننده ها پس از اسم قرار مي گيرند و داراي پيش اضافه است(preposition). در اين زبان اشاري ها و اعداد قبل از اسم و مقايسه اي ها هم قبل از اسم و هم پس از آن مي آيند (فرامر،1981)؛ از اين روي، در رده بندي زبان هاي دنيا، گرينبرگ (1966) زبان فارسي را نمونه اي نادر به شمار مي آورد و اين ويژگي ها را براي آن ذكر مي كند: ترتيب واژة ’فاعل-مفعول-فعل‘(SOV) ، پيش اضافه (preposition)، صفت پس از اسم (NA) و مالك پس از مملوك(NG). داشتن ويژگي هاي منحصربه فرد در اين زبان در رده بندي گرينبرگي، منجر به اين گرديده است كه در نمونه هاي بي شماري ترتيب واژة ارجح و به خصوص جايگاه فعل نسبت به ساير سازه ها در جمله رعايت نگردد و سازه هايي از جمله به جايگاه پس از فعل منتقل شوند. اگرچه ترتيب ’فاعل-مفعول-فعل‘ ترتيبي محتمل و ارجح براي زبان فارسي به نظر مي رسد، ولي با بررسي-هاي دقيق تر اين احتمال به وجود مي آيد كه ترتيب واژه و چيدمان سازه ها در زبان فارسي هميشه به ترتيبي كه گفته شد، نيست. شواهد بسياري در اين زبان خصوصاً در فارسي گفتاري وجود دارد كه نشان مي دهند سازه هايي اعم از فاعل، مفعول، گروه هاي قيدي و... از جايگاه خود، پيش از فعل، خروج كرده و در جايگاه پس از فعل قرار مي گيرند. فرآيند جابه جايي سازه ها و انتقال آن ها به جايگاه پس از فعل را پسايندسازي(postposing) مي نامند. با بررسي پيكره اي و آزمايشي زبان فارسي، نمونه هاي متعددي از پسايندسازي مشاهده مي شود كه سازه هاي متعدد جايگاه پسافعلي را برمي-گزينند و ترتيب ارجح در زبان فارسي را دستخوش تغييراتي قرار مي دهند كه در نتيجه نگارنده بر اين باور است كه اين نمونه ها خود شاهدي بر اين ادعا است كه شايد زبا

انطباق به شيوه هاي مختلف رفتار با موضوع هاي اصلي بندهاي متعدي و لازم در دستور يك زبان اطلاق مي شود. الگوهاي نشان دادن نقش شركت كننده ها ممكن است تا حد زيادي بين زبان هاي مختلف متفاوت باشد.سه ابزاري كه براي نشان دادن نقش شركت كنندگان به كار مي روند شامل حالت نمايي، نمايه كردن،و ترتيب كلمات هستندكه به عنوان زيربخش هاي انطباق مطرح شده اند.اين سه شيوه از روش هاي اصلي تعيين انطباق ساخت موردنظر در يك زبان خاص هستند. تاتي يكي از زبان هاي ايراني نو شمال غربي است. اين زبان در نقاط مختلفي از ايران رواج دارد و شامل گويش هايي است كه در منطقه وسيعي از جنوب رودخانه ارس تا مناطق اطراف ساوه رواج دارند.اقوام تات از اقوام ايراني تبار هستند كه به صورت پراكنده در مناطقي در شمال غربي ايران زندگي مي كنند...