علی محمدی

چکیده یکی از موضوعات مهم در بررسی جریان های فکری در حماسه های ملی ایران، حضور عناصر اسلامی در بطن منظومه های پهلوانی است که محققان از آن به انطباق یا تلفیق یاد کرده اند.باید در نظر داشت که فضای داستانی منظومه های پهلوانی مربوط به پیش از اسلام بوده است و سرایندگان و پردازندگان این داستان ها در دوران اسلامی می زیسته اند؛ بنابراین طبیعی است که شاعران این منظومه ها برای توجیه آثار خود ناگزیر به حذف برخی از حادثه ها یا رخدادهای داستان بوده اند که با عقاید اسلامی سازگار نبوده است و مواردی را که با نگرش های اسلامی سازگارتر بوده در بطن داستان وارد کنند. از سوی دیگر شاعران در سرودن این داستان ها خواه و ناخواه برخی از عقاید فکری و دینی خود را در بطن منظومه های حماسی جای داده اند؛ در واقع برای پذیرش این داستان ها نزد عموم مردم، عناصر دینی اسلامی در دوره های پس از اسلام وارد منظومه هایی شد که داستان هایشان مربوط به پیش از اسلام بود؛ یعنی پردازندگان این داستان ها به نوعی به آمیختگی جریان های دینی و ملی روی آوردند که برخی محققین از آن به انطباق یا تلفیق یا اختلاط عناصر ملی و دینی یاد می کنند. در این رساله منظومه های پهلوانی پس از شاهنامه از منظر جریان شناسانه (به تکیه بر نگرش های دینی سرایندگان آن ها) بررسی شده اند.که عبارتند از: گرشاسب-نامۀ اسدی طوسی، کوش نامه و بهمن نامۀ ایرانشاه/ایرانشان بن ابالخیر، سام نامه، زرین قبانامه، فرامرزنامۀ بزرگ، شهریارنامه و بانو گشسب نامه، برزونامه، کک کوهزاد و فرامرزنامۀ کوچک. پس از مطالعه و بررسی دقیق منظومه های پهلوانی، نتایج نگرش-های تلفیقی به دست آمده با توضیحی مختصر بیان شده است که عبارتند از: حضور پیامبران در منظومه های پهلوانی، نبرد سام و عوج بن عنق در سام نامه، انعکاس آیین فتوت در جهانگیرنامه، داستان نبرد شداد و سام، انعکاس نگرش های عرفانی در منظومه های پهلوانی، رسالت های پهلوانانۀ قهرمانان در منظومه های پهلوانی. این رساله از پنج بخش تشکیل شده است: فصل نخست پس از مقدمه، طرح پژوهشی است. فصل دوم، کلیات پژوهشی که شامل توضیحی دربارۀ مفهوم جریان شناسی وجریان-های مهم شعری مانند غزل نو و شعر منثور و هم چنین شناخت جریان های منظومه های پهلوانی پس از شاهنامه است. فصل سوم روش تحقیق و فصل چهارم تبیین پژوهش است که در این فصل به طور تفصیلی به تاثیر ا

ساختارگرایی با ارایۀ اصول ساختاری برای همۀ آثار، بر آن است تا مبنایی علمی برای مطالعات ادبی طرحریزی کند. روایت شناسی علمی جدید و نتیجۀ انقلاب ساختارگرایی است. گروهی از ساختارگرایان با بسط الگوی زبان شناسانۀ لوی استراوس برای اسطوره های شفاهی، نوع دیگری از ساختارگرایی را، تحت عنوان روایت شناسی ساختارگرا، بنیان گذاشتند. روایت در ساده ترین بیان، متنی است که داستانی را بیان می کند، گوینده و مخاطبی دارد. روایت شناسان ساختارگرا، در حیطۀ روایت، نظام حاکم بر اثر داستانی را مورد توجّه قرار می دهند و به تحلیل زبانی و معنایی عناصر مختلف روایت می پردازند. ظهور حکایت عرفانی در ایران با گسترش گفتمان عرفانی در قرن پنجم هجری همراه است. این نوع حکایات با زبان و پی رنگی ساده و ساختمان کامل، شخصیت های ویژه را در واقعه ای خاص نشان می دهند و با تکیه بر گفتار و کردار صوفی، نکته ای را در پیوند با سلوک بیان می کنند که دستاورد بینش خاص عرفانی است. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی حکایت های تذکره الاولیا عطار و اسرار التوحید بر اساس مقوله های چون طرح، راوی و کانون روایت و شخصیت پردازی مورد بررسی قرار می گیرد، تا شگردهای روایی دو اثر مشخص گردد. برای بررسی دقیق این دو متن عرفانی بر اساس ساختار روایی از نظریۀ روایت شناختی پراپ، گریماس، ژنت و تودورف بهره گرفته خواهد شد. حکایت پردازی در اسرارالتوحید و تذکره الاولیا شیوه ای جهت گسترش اندیشه های صوفیانه و ابزاری جهت معرفی و نمایش عظمت مشایخ تصوف است و یکی از شگردهای تاثیر گذاری است که برای تعلیم دیگران و انتقال پیام اخلاقی به مخاطب از آن بهره می گیرند. "