علی سعیداوی

تهدف الدراسه الراهنه الى ترجمه مسرحیه الکاتبه تشیستا یثربی. فالمسرحیه هی فرع من فروع الادب التشکیلی ولها دور اساسی فی تاریخ هذا الفن العریق ومنذ زمن بعید قد قام الادباء الباحثین بتقدیم آراء ونظریات متعدده ومختصه بهذا المجال. لکن المسرحیه لیست موحداً للادب فقط بل غالبا تُکتب بهدف الاداء على المسرح. فمن الممکن الشعور بتاثیر التراجیدیا والکومیدیا خلال قراءه المسرحیه المکتوبه لکن التاثیرات المسرحیه المرئیه التی یخلقها المولف فی کتابته یعتمد ظهورها على الاخراج واداء الممثلین. تُعد تشیستا یثربی الیوم من اشهر کاتبات المسرح فی العصر الحدیث وهی جانب ذلک مخرجه سینمائیه وناقده ومترجمه ایضا. وُلدت یثربی بآلمانیا عام 1968 م فازت فی المرتبه الخامسه فی امتحان الدخول الى الجامعه، وحصلت على شهاده الماجستیر فی علم النفس من جامعه الزهرا بطهران. وقضت عده سنوات تدرس علم النفس فی الجامعه نفسها ثم التحقت بجامعه تورنتو فی کانادا وتخرجت منها عام 1368 وهی حاصله على شهاده الدکتوراه. وفی ذلک العام ابتدات رحلتها مع عالم المسرح. تعتمد تشیستا فی کتابتها على اسلوبیّ الواقعیه والفوواقعیه وکثرما تستخدم الاسلوب الواقعی فی کتابه المسرحیه وتشرح لنا الامراض والحالات النفسیه وترسمها للقارئ او المشاهد على هیئه «شخصیه» فی مسرحیتها. مسرحیه المراه التی نضجت فی الصیف الماضی من اشهر مسرحیات تشیستا. فقد تم عرضها للمره الاولى فی بیت الفنانین بطهران عام 1383 وتشیستا قد قامت باخراجها وکانت الطبعه الاولى عام 1386 فی مجلد واحد وتحتوی على 107 صفحه وتبدا الترجمه فی البحث الحاضر من الصفحه السابعه. اعتمدت الکاتبه فی کتابه المسرحیه على الاسلوب السهل والسلس وفی الرساله الراهنه تُرجمت بناءً على الطبعه السادسه. والمنهج المُتخذ للترجمه هو المنهج المعجمیّ والمکتبیّ.

إن القصه القصیره تحتل مکانه متمیزه وموضعا هاما بین الاجناس الادبیه الحدیثه، فقد جعلتها المقومات والخصائص البنیویه التی تتمع بها وما صاحبت نشاتها من الظروف الإجتماعیه؛ من اعظم الالوان الادبیه إزدهارا وإنتشارا وإبداعا فی العصر الحدیث. لقد تشکلت عبر العصور تیارات ادبیه متعدده توطنت فی النصوص القصصیه. ومن اهم تلک التیارات؛ الرومنسیه، والواقعیه، والوجودیه. وقد إرتبطت ولاده القصه القصیره بنشاه التیار الواقعی فی منتصف القرن التاسع عشر، حیث إتسمت نتاجات الادباء فی هذا العصر بإرتباطها الوثیق مع واقع الحیاه ورصد مظاهرها الرتیبه. فراح رواد القصه القصیره من امثال إدجار آلن بو وجوجول بإرساء مبادئ المذهب الواقعی، وبحلول الثلاثینیات من القرن العشرین إنتشرت هذه المبادئ فی النتاجات القصصیه العربیه والفارسیه. تشترک القصه القصیره مع الروایه والقصه الطویله فی عده مکونات هی: الحدث، والشخصیه، والبیئه، واللغه، والحوار. وتنفرد بمقومات هی: الوحده، والتکثیف والتشویق. «مصطفى مستور» کاتب ومترجم اهوازی ولد فی 1964. ویعتبر من اهم الروائیین الایرانیین وکتاب القصه القصیره المعاصرین. حیث کانت لإبداعاته الادبیه اصداء واسعه بین جمهور القراء، وقد حاز على جائزه القلم الذهبی فی عام 2003. وتالق نجمه على الساحه الادبیه بإصدار مجموعات قصصیه بدات بـ«عشق روی پیاده رو» فی 1998، وهو مستمر فی عطائه الادبی حتى الآن. تهدف الدراسه الحاضره إلى ترجمه ثمانی قصص من بین مجموعاته القصصیه، وإستقصاء ملامح المدرسه الادبیه التی ینتمی إلیها الکاتب، وکشف ممیزاته الفنیه عبر المنهج الوصفی- التحلیلی. ومن اهم النتائج التی توصلت الدراسه إلیها هی ان مصطفى مستور ینتمی إلى المدرسه الواقعیه وتنطبق معاییر الإتجاه الواقعی على قصصه متجسده فی مکوناتها الفنیه کالحدث، والشخصیه والبیئه. ومن الممیزات التی یتسم بها اسلوبه القصصی هی محوریه المراه فی تسییر الاحداث، وإنطباع الاسماء والامکنه بطابع الرمزیه، وإستخدام مصطلحات إختصاصیه کالمصطلحات العرفانیه والفیزیائیه، وإستدعاء الشخصیات فی القصص المختلفه، وغرز الافکار والصراعات الوجودیه فی بنیه القصه

از زمانی که بشر احساس کرد شناختن و شناساندن عقاید و علوم مختلف از نیازهای مهم زندگی بشری است عمل ترجمه نیز شکل گرفت و شاید هم زمان با نخستین ترجمه ها بارقه های تفکر در خصوص ترجمه نیز دمید. همواره بحث بر سر این بوده است که اولویت در ترجمه با نویسنده یا خواننده است: اولویت با زبان مبدا است یا زبان مقصد. یکی از نظریه پردازانی که اعتقاد راسخ به تعدیل در ترجمه دارد، یوجین نایدا، زبان شناس و نظریه پرداز برجسته آمریکایی است. ترجمه از نظر یوجین نایدا عبارت است از بازسازی نزدیک ترین معادل طبیعی پیام زبان مبدا در زبان مقصد، نخست از نظر معنا و سپس از نظر سبک. هر زبان دارای ساختاری منحصر به فرد است که عناصر این ساختار ارزش و موجودیت خود را در چهارچوب نظامی تعریف شده و قانون مند به دست می آورند. از آن جا که یکی از اقسام ترجمه، ترجمه تحت الفظی است که به خاطر محدودیت انتقال روح و شالوده ی اصلی پیام زبان مبدا در متون ادبی توصیه نمی شود و از آن جایی که ایجاد جرح و تعدیل در ترجمه متون ادبی در انتقال هر چه کیفی تر پیام نقش به سزایی دارد و تکنیک حذف و اضافه که از تکنیک های رایج در ترجمه است در این کار تحقیقی به کمک مترجم آمده تا پیام زبان مبدا هر چه بهتر و روشن تر منتقل شود. حذف و اضافه در چهار اصل کلی: 1- جبران اختلاف نحوی 2- هماهنگی با ساختار لغوی زبان مقصد 3- جبران اختلاف فرهنگی 4- زیباسازی زبان مقصد، اجرا می شود. بنابراین مترجم 25 داستان و داستانک از مجموعه داستانی "آن لنا ان نروی" با روش توصیفی تحلیلی و بیان چهل مورد شاهد مثال از تکنیک حذف و اضافه در کار تحقیقی اش لزوماً به خاطر انتقال هر چه کیفی تر پیام مولفین این داستان ها، استفاده نموده است و با اعمال تغییرات موردنیاز اعم از اضافه و حذف بی آن که هیچ گونه افزایش یا کاهش معنایی را ایجاد کند ترجمه ی قابل درک برای خوانندگان زبان مقصد ارائه نموده است

«فابل» یکی از گونه های ادبیات است که به قصه ها و افسانه هایی گفته می شود که اغلب از زبان حیوانات بیان شده باشد. هدف از بیان این افسانه ها جنبه های تعلیمی و تربیتی است. یکی از فابل نویسان معروف، «ازوپ» است و به عنوان پدر فابل در غرب شناخته می شود. وی برده ای از اهالی سارد یونان بوده که در قرن 6 قبل از میلاد می زیسته و به خاطر هوش وافرش از سوی ارباب خود آزاد می گردد. حکایت های ازوپ یکی از مشهورترین افسانه هاست و قدیمی تر از کلیله و دمنه است که علاوه بر جذابیت دارای مضامین سازنده و مثبت هستند. کتاب «حکایات إیسوب» شامل 60 داستان کوتاه است که «عادل مصطفی» نویسنده و مترجم مصری آن را از زبان انگلیسی به عربی برگردانده و نگارنده به زبان فارسی ترجمه کرده است. این حکایت ها برای قرن ها در میان مردم و اهل ادب دست به دست گشته و در ایران نیز از زبان سعدی و مولانا نقل شده است. این اثر به اکثر زبان های دنیا ترجمه شده است. بسیاری از افسانه ها و داستان هایی که در زبان بسیاری از ملت ها رایج است، ریشه در ترجمه دارد. در این میان، ترجمه پل ارتباطی بین افراد، ملت ها و فرهنگ ها گردیده، در دریافت و انتقال پیام و برقراری ارتباط نقش بسزایی ایفا نموده و توجه بسیاری از نظریه پردازان را به خود جلب کرده است. «گرایس» یکی از صاحب نظران این حوزه می-باشد. نظریه ی گرایس در زمینه ی ارتباطی به «اصل همکاری» یا «تعاون» شهرت دارد و دارای چهار اصل کمیت، کیفیت، ربط و شیوه بیان است که رعایت آن ها باعث ایجاد ارتباط کامل و مشترک می شود. ازآنجاکه رعایت این اصل، پایه و اساس ایجاز و شفافیت کلام و همچنین معیاری برای موفق بودن ارتباط است، لذا نظریه ی «اصل همکاری» گرایس چهارچوب ترجمه ی کتاب «حکایات إیسوب» قرار گرفته است. نتایج پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی نشان می دهد که برای پیشبرد طبیعی و موفق امر ارتباط یا گفت و گو و انتقال پیام به نحوی تاثیرگذار، «اصل همکاری» گرایس متناسب با ترجمه ی این کتاب است.

داستان کودک و بطور کلی ادبیات کودک و نوجوان مساله ی مهمی است که توجه به رشد آن به صورت مستقیم بر رشد تفکر کودک و جهان بینی او در آینده تاثیر دارد. داستان برای کودکان، با هدف پرورش مهارت های تفکر، از اهمیّت ویژه ای برخوردار و زیربنای طرح این برنامه و پژوهش ها است همینطور بنا به ضرورت تربیت ایرانی-اسلامی در کشور ما، ترجمه ی کتاب های مانوس با این فرهنگ می تواند گامی در جهت پایه ریزی درست افکار کودکان و نوجوانان باشد. کتاب «هدیه القمر» اثر کمال سید کتابی در 160 صفحه شامل داستان هایی برای کودکان و نوجوانان است. این کتاب با اینکه برای کودکان نگاشته شده است، اما مضامین اخلاقی_حکمی عمیقی هم دارد که نویسنده این مفاهیم زیبای اخلاقی را به زبان ساده و کودکانه بیان می کند. این کتاب از داستان هایی متنوع تشکیل شده است که وحدت موضوعی میان آن ها وجود ندارد. نگارنده در پژوهش خود در نظر دارد کتاب «هدیه القمر» را با در نظر گرفتن زبان مبدا به فارسی برگرداند و هم زمان مواردی از حذف و اضافاتی را که به ناچار بدان دست زده، استخراج نموده و تحلیل کند

داستان جزء قدیمی ترین انواع ادبی است که به گونه های متفاوت بین افراد بشر رواج داشته است. داستان ها اصولا در ابعاد مختلف زندگی افراد تاثیر داشته و روش های چگونه زیستن را به وی می آموزد. ادبیات داستانی را به چندین بخش تقسیم نموده اند که عبارتند از: داستان بلند( رمان )، داستان کوتاه، داستانک. از این میان در عصر حاضر داستان کوتاه بر سایر انواع داستان ها ارجحیت دارد. یکی از دلایل روی آوردن افراد به داستان کوتاه، دل مشغولی ها و فرورفتن در زندگی ماشینی می باشد. یکی از ویژگی های در خور توجه این نوع ادبی این است که همه ی اجزاء در آن پیوند متقابل دارند و نویسنده یک طرح منظم را پی ریزی کرده و یک شخصیت اصلی را در جریان داستان درگیر می نماید. آغاز رونق داستان کوتاه در کشورهای عربی را می توان پس از جنگ جهانی اول و در اوایل قرن بیستم دانست. این فن در مصر رواج قابل توجهی داشت به این دلیل که داستان کوتاه در مصر نماد دردها و معضلات جامعه و به نوعی پیوند ادبیات با زندگی مردم بود. کتاب "دراسات فی القصه القصیره" اثر یوسف شارونی است که نویسنده در چند بخش به بررسی داستان کوتاه در ادبیات عرب -غرب و مصر می پردازد. یکی دیگر از نویسندگان فعال در زمینه نگارش داستان بهاء طاهر است که کتاب "بالامس حلمت بک"ازجمله آثار اوست. نویسنده در این کتاب با بیانی شیوا جنبه های متفاوت زندگی افراد در زمینه های گوناگون را به تصویر می کشد. مطالعه ی این کتاب به افراد این امکان را می دهد که با زبان و ادبیات عرب بویژه ادبیات داستانی آشنا شوند. در ترجمه ی این کتاب از شیوه ی مقصد محور استفاده شده است، پس ناگزیر باید ترجمه با فرهنگ و زبان مقصد هماهنگی قابل قبولی داشته باشد. 