Masboogh Seyyed mehdi

چكيده نظريه رومن ياكوبسن يكي از كامل ترين نظريه زبان شناسي معاصر در بررسي آثار ادبي و تعليمي است. رومن ياكوبسن نظريه پرداز مكتب فرماليستي پراگ، معتقد است كه هريك از اشكال خبري و انشائي پيام اهدافي دارد كه در پرتو اهداف ارتباطي آن قابل تبيين است. وي معتقد است كه تكيه كلام بر يكي از عوامل شش گانه ارتباط شامل فرستنده، گيرنده، پيام، زمينه، مجراي ارتباطي، و رمزگان است و اين اركان داراي نقش هاي زباني شش-گانه اي هستند كه شامل عاطفي، ترغيبي، شعري، ارجاعي، همدلي و فرازباني مي شود. اين نظريه قابل تطبيق بر خطبه هاي نهج البلاغه مي باشد؛ چه آنكه اين خطبه ها از تمام مولفه هاي مطرح در اين نظريه برخوردار است: امام (ع) به عنوان فرستنده، مخاطبان به عنوان گيرنده، محتواي كلام به عنوان پيام، شنيدار در روز ايراد خطبه ها و ديدار در امروز به عنوان مجراي ارتباطي، واژگان به عنوان رمزگان و حوادث و رخداد ها به عنوان زمينه به شمار مي روند. نظر به فراواني خطبه ها در نهج البلاغه، بيست خطبه از اين خطبه ها را به عنوان زمينه پژوهش برگزيده و بر اساس روش تحليلي- توصيفي در پرتو نظريه ارتباط كلامي ياكوبسن با هدف شناسايي و تبيين ميزان انطباق مولفه هاي مطرح در اين نظريه بر متن نهج البلاغه مورد بررسي و تحليل قرار گرفت.. نتايج اين پژوهش نشان داد كه نقش هاي زباني در خطبه هاي طولاني جز در موارد اندك با ساخت آن هماهنگ نبوده و امام (ع) هدف خود را بدون صراحت بيان مي دارد و تمام ساخت هاي تعريف شده در نظريه ياكوبسن را با بخشيدن رنگ متناسب با كاركرد مورد نظر به كار مي گيرد، و به عنوان مثال مي بينيم كه دو ساخت ارجاعي و فرازباني نقش هاي عاطفي و ترغيبي را ايفا مي نمايند. آنچه در اين فرايند امام (ع) را ياري مي دهد به كارگيري تشبيه، استعاره و نيز جناس و برقراري توازن بين كلمات و مراعات نظير در كلام ايشان است. در خطبه هاي كوتاه شاهد آنيم كه ساخت هاي زباني با كاركرد ارتباطي خود منطبق و همسو بوده و امام (ع) از به كارگيري آرايه هاي بياني كاسته و از محسنات بديعي مانند اقتباس، تضمين و اسلوب حكيم بيشتر بهره مي گيرد.

ترجمه يكي از اساسي ترين مسائل ادبي دنياي معاصر است، چرا كه وظيفه مترجم تنها جايگزيني الفاظ نيست، بلكه به عنوان يك عنصر فعال و ميانجي گر، سعي در انتقال معناي متن مبدأ و حفظ ساختار زبان مقصد و معيار دارد. نشانداري يك مفهوم زبان شناختي ا ست كه با كمك آن مي توان كاربرد كم يا زياد برخي ساخت ها يا مقوله هاي زباني و وجود برخي محدوديت ها در كاربرد آن ها را توجيه كرد. مفهوم نشانداري از مفهوم اوليه اش كه توسط تربستكوي مطرح شد، به مرور تغيير كرد و وارد ديگر سطوح زباني شد. علاوه بر نشانداري واجي، نشانداري صرفي، نحوي، التزامي، توزيعي، معنايي و استعاري نيز مورد بررسي و واكاوي محققان زبان شناس قرار گرفت. پژوهش پيش رو با تكيه بر روش توصيفي- تحليلي و با رويكرد زبان شناختي و با هدف كيفيت سنجي و ارزشيابي منتخبي از ترجمه هاي نهج البلاغه ابتدا به معرفي نشاندار استعاري با تكيه بر استعاره مفهومي و سپس ترجمه ي واژگان و جملات نشاندار استعاري خطبه غرّاء و نامه سي و يكم از نهج البلاغه در پنج ترجمه ي انصاريان، مبشري، فيض الاسلام، زماني و شهيدي بر اساس سطح سبكي گارسس مي پردازد. سطح سبكي داراي ويژگي هاي مثبت؛ حفظ اسم هاي خاص با معادل در متن مقصد و حفظ آرايه هاي ادبي و داراي ويژگي هاي منفي؛ حفظ ساختارهاي متن مبدأ، بسط خلاقانه، بسط ساده، اشتباه مترجم، حذف آرايه هاي ادبي به خصوص استعاره و تغيير در آرايه هاي ادبي مي باشد و به وجود رابطه معكوس بين جنبه هاي منفي و مثبت و ميزان مقبوليت قائل است. بدين معنا كه، هر چه مقدار ويژگي هاي منفي بيشتر باشد، ميزان كفايت (دقت مترجم در رساندن پيام مورد نظر) و مقبوليت (ميزان پذيرفتني بودن از نظر خوانندگان زبان مقصد) كمتر است و هر چه ويژگي هاي مثبت بيشتر باشد، ميزان كفايت و مقبوليت زيادتر خواهد بود. نتايج تحقيق نشان مي دهد، روش ترجمه انصاريان با حفظ استعاره به عنوان ويژگي مثبت در سطح سبكي گارسس بيشترين همخواني و مبشري، زماني و شهيدي به ترتيب در مراحل بعدي قرار دارند و روش ترجمه فيض الاسلام بيشتر با افزوده سازي همخواني دارد و همچنين روش ترجمه انصاريان از ويژگي منفي كمتر و در مجموع روش ترجمه انصاريان از كفايت و مقبوليت بيشتري برخوردار است.

مطالعات تطبيقي در دو سده اخير ميلادي، افق هاي گسترده اي را در برابر چشمان ملت هاي جهان به ارمغان آورده است. تلفيق مطالعات تطبيقي با دنياي پايداري و مقاومت، زواياي گوناگون و پنهان جوهر مشترك انساني را به ما نشان مي دهد، چرا كه پايداري انسان در برابر ظلم و ستم هميشگي بوده و نشان از وجود همگوني هاي فراواني دارد كه تاريخ، گواه آن است. ملت ستمديده فلسطين و كردستان عراق در نيمه دوم قرن بيستم ميلادي به پايداري در برابر ظلم برخاستند و در كنار آنان، شاعران نيز دوشادوش مردم خود جنگيده و آثار پايداري فراواني آفريدند. پژوهش حاضر ضمن بررسي شعر پايداري سميح قاسم شاعر معاصر فلسطيني و عبدالله پَشيو شاعر معاصر كردستان عراق در نيمه دوم قرن بيستم ميلادي با روش توصيفي - تحليلي و با تكيه بر مكتب تطبيقي آمريكايي، نمايي كلي از اوضاع شعر پايداري در ادبيات عربي و كردي در بازه زماني ياد شده ارائه نموده است. ظلم و استبداد از مهم ترين عوامل پيدايش شعر پايداري در ادبيات عربي و كردي نيمه دوم قرن بيستم است. برآيند پژوهش نشان داد كه مهم-ترين درون مايه هاي پايداري دو شاعر، آگاه سازي ملت خويش و دعوت آنان به مبارزه و القاي روحيه اميد به پيروزي در آينده با تكيه بر نمادهاي عربي – اسلامي – مديترانه اي در شعر قاسم، و كردي – اسلامي – ايراني در شعر پشيو به منظور برانگيختن شور و حماسه ملي و ديني مي باشد.

در دوران معاصر "ارزيابي ميزان كيفيت" ترجمه ها به عنوان يكي از اصلي ترين زيرمجموعه هاي "مطالعات ترجمه"، رشد چشمگيري داشته است. پژوهش هاي انجام گرفته در اين حوزۀ علمي درصدد شناخت انواع ترجمه و بهبودبخشي و كيفيت سنجي آن از طريق ارائۀ چارچوب هايي براي سنجش ترجمه هاست. لذا ترجمه شناسي با تكيه بر نظريات علمي در باب چيستي، سبك ها و راهبردهاي ترجمه، به دنبال آن است تا بستري مناسب براي پايه ريزي الگوهاي مختلفِ كيفيت سنجي ترجمه ها فراهم آورد. از ميان الگوهاي مطرح شده، الگوي گارسس، مدلي چندبُعدي و با تكيه بر آراء نظريه پردازاني چون نيومارك و ويني و داربلنه مطرح شده است. اين الگو مشتمل بر چهار سطح است كه هر كدام زيرگروه ها يا تكنيك هاي خاص خود را دارند. طبق اين الگو، انواع تكنيك هاي ترجمه، داراي جنبه ها و ويژگي هاي مثبت و منفي هستند، و مقادير به كارگيري هر تكنيك از سوي هر كدام از مترجمان، نشان دهندۀ ميزان جنبه هاي مثبت و منفي است. وي براساس مقادير به دست آمده از تكنيك ها، در نهايت ميزان ويژگي هاي مثبت و منفيِ بيانگر كفايت و مقبوليت ترجمه ها و سپس ميزان كيفيت آنها را مورد ارزيابي قرار مي دهد. پژوهش حاضر با رويكردي توصيفي تحليلي از نوع مقابله اي پنج ترجمۀ «آيتي، فولادوند، زماني، مجتبوي، صفارزاده» از سه سورۀ «نبأ، تكوير، مطففين» را به ترتيب با سبك هاي ترجمه اي «تحت اللفظي، وفادار، معنايي، ارتباطي، آزاد» براساس الگوي گارسس مورد ارزيابي كيفي قرار داده است؛ با تكيه بر آمار و نمودار، مقادير به دست آمده از تكنيك هاي به كارگرفته شده از سوي مترجمان مقايسه شده و ميزان بهره مندي هر كدام در انواع زيرگروه ها و تكنيك هاي اين آيات از لحاظ كفايت و مقبوليت مشخص گرديده است. برآيند پژوهش نشان داد، به ترتيب براساس بسامد به دست آمده از الف: جنبه هاي مثبت و ب: جنبه هاي منفي كفايت و مقبوليت با ارجاع به نمودارها، ميزان اولويت ترجمه ها بدين صورت است: الف: 1. صفارزاده،2. مجتبوي،3. زماني،4. فولادوند،5. آيتي؛ ب: 1. صفارزاده،2. آيتي،3. فولادوند،4. زماني،5. مجتبوي. براساس مقادير برآمده از ويژگي هاي مثبت و منفي، ميزان حصول كيفيت ترجمه ها به ترتيب از بالاترين تا كمترين ميزان بدين وجه است: 1. مجتبوي 2. زماني، 3. صفارزاده، 4. فولادوند، 5. آيتي. اين مسئله گوياي اين مطلب است كه ترجمۀ آيتي و سپس فولادوند، به علت اه

ترجمه از تاريخي كهن برخوردار است كه زمان معيّني را نمي توان براي آن متصور شد. اين حوزه از علم در دوران معاصر همزمان با شكل گيري رنسانس و ساير تحولات و پيشرفت ها علمي و ادبي و صنعتي بر سرعت خود افزود تا اينكه امروزه مي توان آن را يكي از پرترافيك ترين شاخه هاي علمي حال حاضر قلمداد كرد. نظريات و ديدگاه هاي ترجمه بخش بزرگي از مطالعات ترجمه در عصر حاضر را شكل مي دهد اما با اندكي دقت و جستجو خواهيم يافت كه بيشتر اين آراء و نظرات پيرامون دو گرايش و رويكرد سنتي ترجمه يعني تحت اللفظي و آزاد مي چرخد و همچنان نزاع ها و درگيري ميان طرفداران ترجمه تحت اللفظي و موافقان آن داير است؛ با اين تفاوت كه ديگر از بديهيات و قواعد ساده و كلي گويي هاي نقدي قديم خبري نيست بلكه علم ترجمه در حال حاضر با بسياري از شاخه هاي علمي در ارتباط است و نظريات مختلف ريزه كاري هاي درس ترجمه را كشف و بررسي نموده اند. از جمله تغييراتي كه دو رويكرد ديرين ترجمه به خود ديد تغييرات اسمي بود كه امروزه با عنوان مبدأگرايي و در مقابل مقصدگرايي شناخته مي گردد. نظريه پردازان را به طور كلي نمي توان در يكي از رديف ها خاص نشاند بلكه بايد با مطالعه نظريات آنها ديد كه آن نظريه پرداز به كدام گرايش تمايل دارد. در اين ميان برخي به صراحت علم مبدأگرايي و مقصدگرايي را برافراشته اند در تأليفات و ديدگاه ها خود يكي از اين دو محور را اساس كار خود قرار داده اند. از جمله مهترين طرفداران مبدأگرا آنتوان برمن و مهمترين مقصدگرايان ژان رنه لادميرال است. لادميرال در كتاب مشهور خود به نام قضايايي براي ترجمه كردن نظرات و ديدگاه-هايي خود را درباب ترجمه با تأسي از رويكرد مقصدگرايي پي مي افكند و سعي دارد با لحاظ كردن جنبه عملي ترجمه نظراتي را ارائه دارد كه در عمل و فرايند ترجمه مترجم را ياري رساند و راهي براي ترجمه اي بهتر و خواناتر پيش روي مترجمان بگذارد. رساله حاضر با ارائه ديدگاه لادميرال و توصيف رويكرد و راهكار او به نقد و بررسي ترجمه هاي فارسي هزار و يك شب مي پردازد. مهم ترين يافته هاي پژوهش حاضر ضرورت به كارگيري الگوي لادميرال براي ترجمه متون داستاني و افسانه-اي است كه سبب افزايش و تحكيم خوانايي و رواني متن ترجمه شده مي گردد. در ميان ترجمه هاي كتاب ترجمه تسوجي از زباني جذاب، شيوا برخوردار است كه تناسب زيادي با رويكرد آزاد و مقصدگرايي لادم