مهدی شریفیان

ادبیات نوعی ارتباط هنرمندانه بین خالق اثر هنری با مخاطب است تا بتواند یک تصویر و مفهوم خاص را در ذهن مخاطب شکوفا کند. اهمیت خواندن آثار ادبی زمانی مشخص می شود که می بینیم راه رسیدن به قلۀ هدف را هموار و تاثیر پذیری از معنا را دوچندان می کند. خواندن را می توان تا حد زیادی از کارکردهای هرمونوتیک به حساب آورد، زیرا خواننده با چگونگی لحن خوانش خود، می تواند برداشت ها و تاویل های مختلفی را در ذهن مستمع بپروراند. در شیوۀ خواندن صحیح شعر علاوه بر درست خوانی کلمات، باید آهنگ متناسب با آن ها را در لحن کلام رعایت کرد، تا از این طریق پیام اصلی متن با کیفیت بهتری به ذهن مخاطب القا شود. هر واژه و هر معنایی لحن خاص خود را می طلبد که اگر این اصل مهم رعایت شود در اثربخشی مقصود نویسنده و شاعر بی تاثیر نیست. اگرچه لحن بیشتر به عنوان یکی از عناصرداستان مورد توجه قرار گرفته است، اما اهمیت لحن شعر کمتر از داستان و متن نیست، چه بسا بیشتر هم باشد. به طور حتم شاعر هنگام سرودن شعر آن را با لحن خاص خود سروده است و می توان گفت که شاید چندین بار شعرش را با لحن مورد نظرش خوانده باشد. بنابراین از مخاطب آگاه انتظار می رود برای دریافت و درک مفاهیم شعر و نیز برای دریافت التذاذ ادبی بیشتر، آن شعر را با رعایت نکات لحنی بخواند.پایان نامۀ پیش رو انواع لحن را به شیوۀ تحلیلی توصیفی در دیوان اخوان ثالث تبیین و توصیف می کند.

طنز یکی از شگردهای ادبی تاثیر گذار در انتقال مفاهیم سیاسی و اجتماعی است. فرنگیان ادبیات را به لحاظ مضمون به چهار حوزۀ ؛ ادبیات حماسی، ادبیات غنایی ، ادبیات تعلیمی و ادبیات نمایشی تقسیم می کنند و ادبیات نمایشی نیز به نوبۀ خود به کمدی، تراژدی و ملودرام تقسیم می شود. ادبیات کلاسیک فارسی آثار مستقل در زمینۀ تراژدی و ملودرام ندارد. اما در زمینۀ طنز آثار برجسته ای در متون سنتی ما یافت می شود که به نوبۀ خود شهرت جهانی دارد. از جانب دیگر آرامانشهر ، اتوپیای خیالی شاعر است که وجود خارجی ندارد اما قابل تحقق است. طنز اساسا به دنبال آن است که با انتقاد از وضع موجود ، آرمانشهر خیالی شاعر را محقق کند . عبید زاکانی یکی از مطرح ترین شاعران طناز قرن هشتم است که انتقادات زیادی در قالب طنز از روزگار خود دارد که با تحلیل این طنزها می توان به دنیای آرمانی او پی برد. پایان نامه پیش رو به شیوۀ تحلیلی توصیفی در بیان رمز گشایی شاعر از انتقادات اجتماعی او در راستای نشان دادن دنیای آرمانی عبید است.

نظریه استعاره مفهومی توسط جرج لیکاف زبانشناس و مارکجانسون فیلسوف در سال 7304 مطرح گردید و دیدگاه سنتی استعاره را به چالش کشید. استعاره مفهومی، درک یک مفهوم توسط مفهومی دیگر است و مجموعهای از تناظرها میباشند. به مفهومی که » درک و تجربه « میان این دو مفهوم شکل میگیرند که بر پایهی شباهت نیستند بلکه براساس توسط مفهوم دیگر درک میشود حوزه مقصد، و به مفهومی که درک حوزه مقصد را ممکن میسازد حوزه مبدا میگویند. از » خمسه « نظامی شاعر سده ششم، یکی از مثنویسرایان به نام ایران است که آثار بسیار فاخر و ماندگاری به نام خود به جای گذاشته است، سبک او عراقی میباشد و زبان او از فخامت واصالت بالایی برخوردار است و روایی بودن شعر، ایجاد تشبیهات، استعاره مطبوع، مضامین نو و کاربردی و توصیف مناظر و اشخاص از ویژگیهای شعر او میباشند. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به طبقهبندی، تجزیه و تحلیل استعاره مفهومی حسادت در منظومه خسرو و شیرین پرداخته شده است، سپس قلمروهای مبدا مربوط به همراه هر حوزه را مشخص و پس از بررسی و تحلیل دادههای به دست آمده به این نتیجه رسیده شد که نظامی با وجود عدم آگاهی از نگرش جدید استعاره، استعارههای مفهومی بسیار زیبا و غنی با حوزههای مبدا مفاهیم انتزاعی که امر درک کردن را دشوارتر میسازد را خلق کرده است و به جهت آنکه نظامی صرفاً یک راوی بوده نمیتوان به نگرش شخصی او در مورد استعاره مفهومی حسادت پی برد اما میتوان گفت حوزه مبدا قیاس یکی از پرکاربردترین حوزههای مبدا برای اوست. البته با توجه به بافت داستان امری بدیهی میباشد.

یکی از کتاب هایی که از ادبیات و محتوای قرآن کریم و احدیث بهره فراوانی گرفته است، حذیقه سنایی می باشد. در پایان نامه حاضر به بررسی تصاویر بلاغی بر اساس آیات و روایات در این کتاب پرداخته شده است.

شعر نو به لحاظ جریان شناسی به وسژه در دهه هفتاد از پر بارترین دوره های ادب معاصر می باشد. در این دوره سه جریان شعر نیمایی، شعر سپید و موج نو مورد ارزیابی قرار گرفته است.

جنسیت یکی از مسایل مهم انسان شناسی در ادبیات معاصر ایران است. این پایان نامه به بررسی تاثیر جنسیت بر زبان رد دو رمان قیدار اثر رضا امیر خانی و سهم من از خانم پرینوش صنیعی می پردازد.

موضوع تحقیق حاضر ، تصحیحئ دیوان عنقای طالقانی، سیر زندگانیریال شرح احوال، بررسی و معرفی نسخه خطی جلال الدین علی معروف به عنقای طالقانی از شاعران قرن 14 هجری است.

کتاب مینوی خرد یکی از آثار ارزشمند ایران قبل از اسلام است. خرد و خرد گرایی یکی از آموزه های دین مزدیسنی در ادبیات ایران است که مشخصه های آن در کتاب مینوی خرد به زیبایی نقل شده است. از جانب دیگر اخوان یکی از شاعران مطرح معاصر است که بر آموزه های تفکر مزدیسنی پای می فشارد. این پژوهش به تاثیر آموزه های این کتاب بر آثار شعری اخوان است.

استعاره مفهومی یکی از ابزارهای قابل قبول در بررسی های بلاغی در ابیات است. این پایان نامه به بررسی استعارات مفهومی در غزلیات سعدی می پردازد.

هوشنگ گلشیری یکی از داستان نویسان مطرح معاصر است که تاثیر زیادی بر نویسندگان بعد از خود گذاشته است. اما به نظر می رسد خود او تحت تاثیر بورخس می باشد.

بررسی اسطوره افرینش در ادبیات داستان معاصر (با تکیه بر آثار گلشیری، خسروی، محمد علی،محمود، پارسی پور).

بررسی و تحلیل مولفه های سبکی در اشعار بدر الدین چاچی

سورئالیسم به معنی فرا واقعیت ، نهضتی است که در حوالی سال 1920 در فرانسه آغاز شد و عده ای از شاعران و نقاشان به رهبری آندره برتون را هم گرد آورد . اغلب این هنرمندان ، قبلا جزو فعالان دادائیسم بودند. سورئالیسم به دنبای حقیقتی برتر از طریق ذهنی و روحی و غیرمادی و غیرعینی است.

ادبیات داستانی در جهان امروز جایگاه بسیار مهمی یافته و به همان نسبت ادبیات کودک نیز به دلیل سروکار داشتن با نسل های نوپا و آینده ساز از اهمیت بیشتری برخوردار شده است. اما در ایران به رغم افزایش بسیار چشمگیر نویسندگان کودک، داستانها و پژوهشهای مرتبط با آنان از رشد کیفی مناسب برخوردار نبوده و بیش از هر چیزی جنبه ی سرگرمی و آموزندگی ادبیات کودک- آن هم آموزه های جهت دار و منفعل کننده و نامرتبط با ارتقای فکری و خلاقیت های ذهنی- مورد توجه قرار گرفته است. یکی از بارزترین ویژگی های نگاه کودکان ، عینیت بخشیدن به رخدادهای داستان و هم ذات پنداری با شخصیت های آن است. از همین رو پژوهش حاضر بر این هدف استوار گردید که به بررسی و تحلیل عناصر داستان و به طور خاص، شخصیت در داستانهای کودکانه در آثار یکی از داستان نویسان کودک به نام شعبانی بپردازد.

تعلیم وتربیت عبارت است از فراهم آوردن زمینه ها و عوامل به فعلیت رساندن یا شکوفا ساختن شحص شخص در جهت رشد وتکامل اختیاری او به سوی هدف های مطلوب و بر اساس برنامه ای سنجیده شده .از آنجا که ناصرخسرو شاعری توانا وفیلسوف.................

زیبایی شناسی شناخت زیبایی هاست وقتی سخن از زیبایی باشد در ترادف با آن حرف از هنر به میان می آید . زیبایی و هنر در یک مسیر دیگر را همراهی می کنند ..............

ادبیات غنایی آیینه ی تمام نمای احساسات و عواطف شخصی است که سالیان طولانی بر تارک ادب ایران می درخشد. این نوع ادبی، شامل انواع گوناگون و زمینه های متنوعی از جمله، عاشقانه ها ، شکواییه ها، مرثیه ، شعر عرفانی وطنی و میهنی، فلسفی و ...می شود. هوشنگ ابتهاج و فریدون مشیری، دو شاعر برجسته شعرمعاصر می باشند که اغلب شعرهای آنها در زمینه ی ادبیات غنایی است. در این پژوهش، سعی بر این بوده است، علاوه بر بررسی انواع غنایی در شعر هوشنگ ابتهاج و فریدون مشیری، زمینه های غنایی مانند عشق، فراق، تنهایی و حسرت، دلتنگی،غم گرایی، امید، ناامیدی،...مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

ادبیات تطبیقی یکی از گونه ای ادبی است که در پژوهش های مدرن ادبی جایگاه ویژه ای یافته است در اینگونه سنجه ها و تطبیق ها دو اثر ادبی از دو زبان مختلف با پیشینه ی فرهنگی متفاوت مورد مقایسه قرار می گیرد.....

حکومت بیگانه ترکان سلجوقی که از آسیای میانه وارد مرزهای شرقی ایران شده و پس از آن همچون سیلی سراسر سرزمین پهناور ایران را تا سرحدات امپراطوری روم شرقی زیر سلطه ی خویش آوردند، آثار و پیامدهای گوناگونی برجای نهاد. روسای سلجوقی، عموما بی سواد، پرورش یافته ی صحرا و خوگرفته به عادات قبیله ای – بدوی- بودند.به طوری که در تمام سالهای پادشاهی آنان ، عیش و عشرت طلبی و شراب و شکار جز لاینفک زندگی آنان بود.مساله دیگری که آرامش و امنیت را از مردم و جامعه سلب کرده بود، قشون کشی ها و سپاهیگری هایی بود که در پی توسعه طلبی های آنان صورت گرفته، اوضاع کشور را متشنج می کرد. به گ.نه ای که حتی بین افراد خانواده و قبیله ی خود، همواره نزاع و درگیری بود. فرمانروایی امیران سلجوقی در ایران، علاوه بر قدرت شمشیر و جنگاوری، متکی به دو نهاد قدرتمند بود: خلفای عباسی در عراق و متصوفه در ایران. به همین سبب متولیان مذهبی و فقیهان قشری و عالمان ظاهر و صوفیان ریایی در این دوره بر دگراندیشان و آزادی خواهان می تازند و عرصه را بر آنان تنگ می کنند. سه شاعر بزرگ صاحب اندیشه ی این دوره، ناصرخسرو و خیام و سنایی از پیشگامان در عرصه ی انتقادهای اجتماعی هستند که هریک به گونه ای متفاوت اعتراض خود را بیان کرده و به روشنگری پرداخته اند و افکار و آثارشان همچون مشعلی فرا راه آیندگان قرار گرفته است.

ارایه ی تعریفی واحد از ادبیات متعهّد کاری نسبتاً دشوار است زیرا ابتدا باید معیارهای مشخصی به دست داد اما به دلیل عدم وجود معیارهای مشخص از یک سو و وجود ملاک های گوناگون از جانب دیگر، این کار با دشواری هایی رو-به رو خواهد بود. قیصر امین پور از شاعران توانا و مطرح انقلاب است، وی جزو اولین کسانی است که در شعر این دوره تحول ایجاد کرد. اشعار وی در واقع نوستالژی ارزش های انقلاب اسلامی و آرمان های اجتماعی ایرانی-اسلامی می باشد. آثار او در زمینه ی شعر کودک، نثر ادبی و آثار منظوم : «در کوچه ی آفتاب» اولین مجموعه ی شعری اوست. «تنفس صبح»، «طوفان در پرانتز»(نثر ادبی)، منظومه ی «ظهر روز دهم»(شعر نوجوان و عاشورایی)، «بی بال پریدن»(نثر ادبی)، مجموعه شعر «آیینه های ناگهان»، «به قول پرستو»(شعر نوجوان)، مجموعه شعر «گل ها همه آفتابگردانند» ، کتاب «شعر و کودک» امین پور که نتیجه ی آشنایی وی با مکتب روانشناسی ژان پیاژه بود، «مثل چشمه مثل رود»(شعر نوجوان) و نهایتاً «دستور زبان عشق» که آخرین دفتر شعری اوست. کتاب «سنت و نوآوری در شعر معاصر» مهم ترین اثر وی در زمینه ی تحقیقات ادبی محسوب می شود. با توجه به بسامد بالای زمینه های سیاسی، اجتماعی و دینی در مجموعه اشعار قیصر که با لحن ساده و نزدیک به زبان مردم سروده شده است، به بررسی زمینه های یاد شده در آثار منظوم وی پرداخته ایم. برای این منظور پنج فصل در نظر گرفته شده است.

درمیان پادشاهان مطرح ساسانیان،خسروانوشیروان درمیان شاعران ونویسندگان ازجایگاه ویژه ای برخوداراست وازایشان به عنوان سیاستمدار موفق، پادشاه عادل وفردی فیلسوف مشرب یادمی شودکه پندهاونصایح اووالگوی حکومت داری اودردوره اسلامی نمادونموددوره وپادشاه موفق ازاوبه یادگارگذاشته است.همان اندازه که آئین جهانگیری وجهانداری خسروزیوربخش صفحات تاریخ گردیده است آوازه دادگری اوهم زمینه سخن پردازی برای شاعران ونویسندگان پدیدآورده است.می توان گفت که عدالت انوشیروان نزدشاعران ونویسندگان قولی است که همگی برآن اعتقاددارند وهمین توجّه شاعران ونویسندگان به انوشروان درخوشنامی وی سهمی به سزاداشته است.دربرخی ازاین آثار ،شاعران ممدوح خود راازنظرعادل بودن هم سطح انوشیروان دانسته اندودربرخی دیگر،شاعران ممدوح خودرابرانوشیروان برتری داده اندتابدین وسیله ازممدوح خود صله وپاداش بیشتری بگیرند.پندهاوحکمت های انوشیروان نیزدرادبیات فارسی جلوه خاصّی یافته است.دربرخی ازاین پندهامی توان انوشیروان رایک ناصح دلسوزنامید.پندهای انوشیروان به چهاردسته: 1-اخلاق فردی2-اخلاق خانوادگی 3-اخلاق اجتماعی 4-اخلاق سیاسی تقسیم می شوند.وموضوع این پندهاعبارتنداز:ا-تکیه نکردن به دنیا2-تکیه نکردن به زن وفرزند3-تکیه نکردن به ثروت ودرایی4-داشتن بصیرت درزندگی 5-پندشنوی ازفرزانگان 6-احتیاط ودوراندیشی درزندگی 7-بایدهای اخلاقی 8-نبایدهای اخلاقی می باشد. وازدیگر ویژگی های انوشیروان که مادراین پژوهش به آن دست یافتیم این است که ایشان چه ازلحاظ بخشیدن پول وچه ازلحاظ گذشت وعفوکردن فردبخشنده ای بوده است خطاهاواشتباهات خودرامی پذیرفته است وازکسانی که کفران نعمت می کرده اندمتنفّربوده است و خسروانوشیروان به مرگ معتقدبوده است وازتحصیل فرومایه زادگان جلوگیری می کرده است.ویژگی هایی شخصیتی انوشیروان که توسط شاعران ونویسندگان قرن هفت وهشت هجری بیان شده است ازایشان چهره مثبت وموجّه ای به جا کذاشته شده است.

مقایسه ی آراء سیاسی و اجتماعی غزالی و سنایی موضوع اصلی این رساله می باشد. در این رابطه باید گفت: زبان و ادبیات فارسی پیوند ناگسستنی با محیط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی خود دارد. همان طور که ذهن شاعر و نویسنده موضوع و محتوای اصلی سخن خود را از بطن اجتماع می گیرد و آنچه پیرامون او اتفاق می افتد از مسائل اجتماعی گرفته تا مسائل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، نظامی و... موضوع سخن اوست. نحوه ی برخورد با این مسائل هم باعث ایجاد زبان خاص می شود چرا که زبان نیز از شرایط جامعه تغذیه می کند. بنابراین تحقیق و بررسی بر روی متون نظم نثر گذشته میتواند زمینه ی آشنایی ما با اندیشه و افکار نیاکانمان را فراهم آورد. از این رو ما بر آن شدیم تا با بررسی و تحلیل آثار دو تن از بزرگترین و تاثیرگذارترین افراد در حوزه ی فکر و ادبیات کهن ما یعنی غزالی و سنایی و مقایسه ی آنان با هم، نحوه ی برخورد روشنفکران و نوابغ کهن خود را نسبت به واقعیت های عصر، به جامعه ی امروزی بازشناسیم.

این پایان نامه در پنج فصل است: 1- مقدمه، فرضیات و اهداف تحقیق. 2- تعریف شعر، نقد ادبی و بیان، زندگی و آثار شاعر. 3- روش پژوهش. 4- صورخیال و موسیقی شعر موسوی. 5- نتیجه. موسوی گرمارودی، شاعر معاصر، در بیشتر قالب های سنتی، نیمایی و سپید، شعر گفته است. او بیشتر شاعر محتواست تا صورت. مذهب، انقلاب و مقاومت مهم ترین موضوعات شعر او هستند. اشعار سنتی او از نظر زبان و بیان به سبک گذشتگان است. بسیاری از تشبیهات و استعارات آن کلیشه ای و تکراری است. تشخیص هم در شعر او زیاد دیده می شود. در اشعار نیمایی . سپید او نوآوری هایی دیده می شود. مجاز، کنایه، تمثیل و کهن الگو در شعر او بسیار اندک است. برخی از اسطوره های ملی و مذهبی را در شعرش آورده است. نمادهای او اغلب قراردادی، عمومی و ساده است. نمادشکنی در توصیف یکی از ویژگی های سبکی اوست. شعر موسوی از نظر کاربرد عناصر بیانی خیلی درخشان نیست. در اشعار سنتی از اوزان رایج و مشهور استفاده کرده و بیشتر اشعارش مردف است. موسیقی بیرونی در اشعار نیمایی و سنتی، معمولی و معتدل است. شعرموسوی از نظر کاربرد «بدیع» خیلی پربار نیست. در پارادوکس و ایهام نوآوری هایی دارد. زبان اشعار سنتی اش ادبی است. در اشعار نیمایی و سپید از زبان کهن (آرکائیک) و زبان عامیانه بهره برده است. خلاصه اینکه موسوی گرمارودی در حوزه ی صور خیال و موسیقی شعر، شاعری متوسط است.

گفتمان کاوی متون ادبی، شکلی ویژه از کاربرد زبان است که از اواسط دهه های 60 و 70 قرن بیستم میلادی در پی تغییرات گسترده ی علمی- معرفتی به سرعت وارد حوزه علوم انسانی شد و امروزه در حوزه نقد مدرن از جایگاه و اهمیتی خاص برخوردار است. گفتمان کاوی دارای انواع زیادی است که مهم ترین آن ها عبارت اند از گفتمان ادبی و هنری. در گفتمان کاوی ادبی، دو عنصر کلیدی بافت متن و بافت موقعیتی بسیار حائز اهمیت است. مهم ترین اهداف تحلیل گفتمان در حوزه ی ادبی در چند محور قابل دسته بندی است: زبان، تصویرپردازی، تجربه ی بشری و بینامتنی. از این میان نقش زبان و بینامتنی از برجستگی بیشتری برخوردار است. با توجه به اهمیتی که در عصر ما برای آثار مرتبط با کودکان و نوجوانان قائل شده اند- تا جایی که قرن بیستم را قرن کودک نامیده اند- و با توجه به توانایی های بالای امین پور در زمینه ی خلق این گونه از آثار، در پایان نامه ی حاضر که در پنج فصل تنظیم شده است، به بررسی و تحلیل سروده های قیصر امین پور در حوزه ی کودک و نوجوان از منظر گفتمان کاوی پرداخته شده است.

تاملات یا اندیشه های خیامی از زمان رودکی تا دوره ی معاصر در شعر فارسی رواج داشته است. آنچه تحت عنوان تاملات خیامی از آن یاد می شود، شکیات و پرسش های فلسفی، اعتراض و عصیان فلسفی، ناپایداری عمر، ناگزیری مرگ، شادخواری، اغتنام فرصت و... است. هدف از پایان نامه ی حاضر، بررسی اندیشه های خیامی در شعر مهدی اخوان ثالث است. بدین منظور، یاس و ناامیدی، اعتراض و عصیان فلسفی همراه با زمینه های شخصی و سیاسی- اجتماعی آن در شعر اخوان مورد بررسی قرار گرفته است. از دیگر تاملات خیامی که در سروده های اخوان دیده می شود، شکیات و پرسش های فلسفی و تقدیرگرایی است که به دو صورت اعتقاد به تقدیر و اعتراض به آن دیده می شود. پوچ گرایی و هیچ انگاری اخوان غالباً برخاسته از مرگ اندیشی، ناپایداری عمر و احساس بیهودگی و بی ارزش بودن زندگی است. غم گریزی، شادخواری و اغتنام فرصت نیز از دیگر تاملات خیامی است که همراه با زمینه های شخصی و سیاسی- اجتماعی آن در شعر اخوان مورد بررسی قرار گرفته است. در این رساله، همچنین تلاش شده است تا سیر تاملات خیامی در سروده های اخوان با توجه به دوره های گوناگون زندگی او مورد بررسی قرار گیرد.

یکی از موضوعات عمده ی شعر فارسی، عرفان است که از دیرباز، میان شاعران این مرز و بوم جلوه ای خاص داشته است و آن ها با بهره گیری از افکار ناب عرفانی، اشعاری زیبا و دلنشین سروده اند. اگرچه در دوره ی معاصر، آموزه های عرفانی شاعران عارف مسلک گذشته نظیر حافظ و مولانا دیگر نمود پیدا نمی کند؛ اما از آنجا که عرفان با جان و دل مردم ایران آمیخته است و شعر بهترین حوزه برای نمودار کردن عواطف و افکار درونی شاعر است، می توان جلوه هایی از این اندیشه های ناب را در اشعار این دوره هم مشاهده کرد. در میان شاعران معاصر، محمدرضا شفیعی کدکنی (م. سرشک)، قیصر امین پور و سید حسن حسینی از شاعرانی هستند که به دلیل تحصیل در رشته ی زبان و ادبیات فارسی و انس و پیوند با متون صوفیه و اشعار عرفانی، در سروده های خود از مباحث عرفانی بهره گرفته اند و می توان انعکاس عرفان آزاداندیش و پویای خراسان را در شعر آن ها مشاهده کرد. این سه شاعر با توجه به دیدگاه های نزدیکشان، از عرفانی مشابه برخوردارند و طرز تلقی آن ها نسبت به مباحت هستی شناسی و معرفتی و تاملات سیاسی-اجتماعی و فرهنگی و عرفانی، تقریباً مشابه است. البته میزان بهره گیری این سه شاعر نام آشنا، از موضوعات عرفانی به یک مقدار نیست و در این میان م.سرشک از اهمیت بیشتری برخوردار است و در مجموعه ی «هزاره ی دوم آهوی کوهی» عمده ترین تاملات فلسفی و عرفانی خود را نمایان ساخته است. جایگاه قیصر امین پور، بعد از م.سرشک می باشد و بیشترین اندیشه های عرفانی خود را در واپسین دفترهای خود (گلها همه آفتابگردانند و دستور زبان عشق) نمودار ساخته است. سید حسن حسینی نیز، در دفترهای شعر و نثر خود، این اندیشه ها را بصورت پراکنده به کار برده است. در این جستار، به بررسی بازتاب اندیشه های عرفان ایرانی، در سروده های این سه شاعر می پردازیم و مباحث هستی شناسی و معرفتی و تاملات سیاسی- اجتماعی و فرهنگی مرتبط با اندیشه های عرفانی را در سروده های آن ها بررسی می نماییم.

شهر آرمانی که جامعه ای است خیالی، جایی است در افق آرزو های بشری که باشندگان آن در شرایط کامل، در خیر، زیبایی و رستگاری محض می زیند و با زندگی دراز و یا ابدی به دور از هر ناخوشی، از نعمت و آسایش سرشارند. اخلاق یکی از مسائل مهم و سازنده در این آرمان شهرها بوده و جزء اولین مسائل فکری بشری است؛ اخلاق مجموعه ی ملکات نفسانی اعم از فضایل و رذایل رفتاری بوده که بر اساس علم، قدرت و اراده از انسان صادر می شود که فضایل آن صفات مثبتی است که از راه تکرار به صورت ملکه ای رفتاری در آدمی تحقق می یابد. مولانا در آرمان شهر اخلاقی خویش در مثنوی معنوی، به این مسائل پرداخته و با معرفی نفس به عنوان عاملی که سبب دور شدن آدمی از اخلاقیات است، امراض نفسانی چو ن کبر، غرور، شهوت و... را برشمرده، راه های مبارزه با آن را معرفی می کند و انسان را به مبارزه با آن، برای رسیدن به کمال فرامی خواند. او پیروزان این مبارزه را انسان های کاملی می داند که با غلبه بر نفسانیت خویش، مجموعه ی صفات الهی را جایگزین رذایل نفسانی کرده اند و با متخلق شدن به این صفات الهی به اوج و کمال اخلاق دست می یابند و آرمان شهری سرشار از اخلاقیات را که از هر نقص و کاستی به دور است مایه گذاری می کنند.

مجموعه سروده هایی که به دوران هشت ساله جنگ تحمیلی و ارزش های دفاع مقدس پرداخته اند، شعر جنگ یا شعر دفاع مقدس نام می گیرند. شعر جنگ ویژگی های مخصوص به خود را دارد که یکی از آن ها حضور فرهنگ عاشورا در ابعاد گوناگون است. در این تحقیق، از میان چهار رکن اصلی قیام عاشورا- سوگ، پیام، عرفان و حماسه- به دو مسئله حماسه و عرفان در شعر دفاع مقدس پرداخته شده است. از جلوه های حماسی عاشورا که در شعر دفاع مقدس بازتاب یافته است، می توان به سازش ناپذیری امام حسین (ع) در برابر ظالمان، نپذیرفتن ننگ و ذلت، ترجیح مرگ با عزت بر زندگی با ذلت و استقبال از شهادت در راه خدا اشاره کرد. در شعر این دوره، به دیگر حماسه سازان قیام عاشورا از جمله اباالفضل العباس (ع)، قاسم ابن الحسن (ع)، مسلم ابن عوسجه، حبیب ابن مظاهر، حر بن یزید و بزرگ بانوی عاشورا- حضرت زینب (س)- اشاره شده و گفتار و رفتار حماسی آنان به صورت مستقیم و غیرمستقیم در سروده های شاعران دفاع مقدس بازتاب یافته است. عرفان نیز از دیگر جلوه های عاشوراست که در شعر دفاع مقدس به آن پرداخته شده است و مفاهیمی مانند عشق به خدا، یاد خدا، ایثار و نثار، شکوه نماز، صبر و رضا و تسلیم را در خود جلوه گر ساخته است. نگاه عارفانه به مرگ از دیگر درس های عاشوراست. این دیدگاه، از آنجا که منجر به خلق تصاویری حماسی از مرگ و شهادت در راه خدا می شود، نقطه پیوند عرفان و حماسه عاشورایی در شعر دفاع مقدس است. هم چنین مفهوم صبر که زیباترین جلوه آن را حضرت زینب کبری (س) در کربلا و پس از آن در کوفه و شام به نمایش گذاشت، از دیگر مسائلی است که موجب خلق حماسه های ماندگار شد و همراهی عرفان و حماسه را در شخصیت ایشان و به تبع آن در شعر دفاع مقدس تجلی بخشید. در پیوند عرفان و حماسه باید گفت از آنجا که حماسه مقدس از معرفت سرچشمه می گیرد، خالق یک حماسه مقدس حتماً عارف است و از آنجا که عارف، هراسی از مرگ ندارد و به دنبال جلب رضایت خداست، قطعاً یک حماسه ساز خواهد بود که مصادیق عارفان حماسه ساز و حماسه سازان عارف در عاشورا و دفاع مقدس بسیار بوده اند.

کیانیان مردمی آریایی نژاد هستند که پس از کوچ از سرزمین اصلی خود از دیگر هم نوعان خود جدا گردیده و در قسمت شرق و شمال شرق ایران باستان،در اطراف بلخ و سیحون ساکن گردیدند. دسته ی دیگر از این قوم در ناحیه ی هند و چین ساکن شدند.در شاهنامه ی فردوسی،تاریخ جدایی این اقوام،از زمان تقسیم بندی جهان توسط فریدون که روم و خاور را به سلم،توران و چین را به تور و ایران را به ایرج بخشید،آغاز می شود.پس از پایان دوران کاملاً اساطیری شاهنامه،یعنی دوره ی پیشدادیان، وارد دوره ی کیان می شویم. اینان در واقع شاهان تاریخی هستند که بسیاری از داستان ها و افسانه ها، گذشت ایام، نقل شفاهی رویدادها و تاثیر داستان های سلسله های هخامنشی، اشکانی و ساسانی، سبب گردیده است که واقعیت تاریخی آنان در هاله ای از ابهام قرار گیرد. در این میان، دوران پادشاهی کیقباد، کیکاووس و کیخسرو خود دوره ی مشخصی از تاریخ کیانیان است. تواریخ متعدد قرون 4 و 5 اسلامی و همچنین شاهنامه ی فردوسی با استفاده از منابعی کم و بیش مشابه به نقل رویدادهایی از روزگار هریک از این شاهان پرداخته اند. آنچه در یک نگاه کلی می توان در مقایسه ی شاهنامه و تاریخ دریافت؛ این است که تاریخ نویسان مختلف، البته با مراتب متفاوتی از دقت به نقل آزادانه ای از رویدادها پرداخته اند؛ اما فردوسی در نقل چهارچوب رویدادها کاملاً پایبند منابع خود می باشد؛ ضمن این که در شاهنامه به پاره ای رویدادها و داستان ها برمی خوریم که در دیگر تواریخ، ذکری از آن ها به میان نیامده است. در این جستار با استفاده از شاهنامه، منابع تاریخی هم عصر آن و پژوهش های اخیر به مقایسه ی روایات مختلف از ابتدای کیانیان تا پایان داستان بیژن و منیژه می پردازیم و جنبه های تاریخی کیانیان در شاهنامه را دقیق تر بررسی می نماییم.

مکتب فرمالیسم، یکی از بزرگترین مکاتب نقد ادبی معاصر می باشد. در این مکتب بیشترین اهمیت به صورت و شکل اثر ادبی داده می شود و تمامی مسائل خارج از متن (تاریخ، جامعه، روان شناسی و زندگی هنرمند) در حاشیه قرار می گیرد. فرمالیست ها برای اولین بار، دو مولفه را در نقد ادبی مطرح کردند: برجسته سازی و آشنایی زدایی. شاعر در اثرش باید زبان معمول و روزمره را از طریق قاعده کاهی (فراهنجاری) و قاعده افزایی، برجسته کند و از آنچه که بیان می کند، آشنایی زدایی کند. در این پایان نامه اشعار احمد شاملو (الف. بامداد) بر اساس مولفه های عنوان شده در مکتب فرمالیسم نقد می شود.