Sedigheh Zoodranj

داستان در تربيت انسان سهم بسزايي دارد؛ از اين رو خداوند به منظور تسريع در تأثير مفاهيم عميق معنوي در روح و جان آدمي از قالب داستان بهره برده است. داستان يوسف(ع) از زيباترين و آموزنده ترين داستان هاي قرآن به شمار مي رود. گفت وگو از عناصر مهم داستان است و در پيشبرد حوادث داستان و معرفي شخصيت ها نقش بسزايي دارد. گفت وگوي داستاني انواع مختلفي دارد كه مهم ترين آنها گفت وگوي بيروني و دروني است. انواع گفت وگو در تبيين ابعاد مختلف شخصيت هاي داستاني همچون بعد فيزيكي، اجتماعي، رواني و اعتقادي، از اهميت زيادي برخوردار است. چگونگي ظهور ابعاد مختلف شخصيتها در گفت وگوهاي داستان يوسف(ع) به عنوان مسأله پژوهش حاضر مطرح است. در اين پژوهش به تحليل كاركرد گفت وگوي شخصيتها در تبيين و تشريح ابعاد مختلف فيزيكي، اجتماعي، رواني، اعتقادي و فكري آنان پرداخته شده است. هدف از انجام اين پژوهش كه به روش توصيفي-تحليلي است، شناخت ويژگي هاي گوناگون شخصيت هاي داستان يوسف(ع) از طريق گفت وگو و پي بردن به انگيزه ها و عواطف دروني شخصيتهاي داستان است. نتايج به دست آمده حاكي از آن است كه گفت وگوي بيروني در تبيين ابعاد مختلف شخصيتي بيشترين بسامد را دارد. اين در حالي است كه دو بعد اجتماعي و رواني شخصيتهاي اين داستان، بيش از ابعاد ديگر به واسطه گفت وگو تبيين شده است.

ترجمه يكي از مهم ترين مسائل موردبحث ناقدان و اديبان معاصر است، زيرا ترجمه، ارتباطي نزديك و تنگاتنگ با فرهنگ و تمدني دارد كه ملت ها به آن تعلق دارند. اصل معادل يابي چيزي است كه بخش مهمي از فرايند ترجمه در آن خلاصه مي شود. مترجم همواره به دنبال يافتن معادل هاي مناسب از زبان مقصد براي واژه ها و مفاهيم متن مبدأ است. موضوع منادا به عنوان يكى از مباحث نحوى، موضوعى قابل تأمل است و اقسامى دارد كه نمي توان براى ترجمه ي همه ي آن ها حكم واحدى صادر كرد؛ زيرا هركدام ويژگي هاي خاصي دارد كه هم از جهت قواعد دستوري و هم از جهت مقاصد ثانوي نيازمند بررسى است. با توجه به اهميت اين مسئله، پژوهش حاضر در نظر دارد تا با روش توصيفي - تحليلي ترجمه و معادل هاي ساختاري انواع منادا را با محوريت ترجمه هاي فارسي شش اثر ادبي معاصر: (الأيام طه حسين، ذاكرة الجسد احلام مستغانمي، زقاق المدق نجيب محفوظ، سواقى القلوب انعام كجه جي، رحلة إلى الغد و أهل الكهف توفيق حكيم) موردبررسي قرار دهد تا چگونگي ترجمه ي اين اسلوب نحوي توسط مترجمان روشن گردد. نتايج پژوهش حاكي از آن است كه هر كدام از انواع منادا به گونه هاي مختلفي به زبان فارسي ترجمه شده است و مترجمان اين ساختار نحوي را طوري ترجمه كرده اند كه در عين شباهت، تفاوت هايي نيز با يكديگر دارند. به عنوان نمونه در ترجمه ي مناداي علم، گاهي حرف ندا حذف شده و منادا به تنهايي به زبان مقصد منتقل مي شود كه اين حالت زماني رخ مي دهد كه رابطه ي خانوادگي، خويشاوندي و يا دوستي (رابطه ي نزديك) بين متكلم و مخاطب وجود داشته باشد. در ترجمه ي مناداي مضاف به ياء متكلم نيز، در مواردى حرف ندا، منادا و مضاف اليه آن، هر سه در ترجمه به زبان مقصد حذف شده اند كه اين حالت در دو مورد رخ مي دهد كه عبارتند از: 1- وجود قرينه (منادايى ديگر) در جمله.2- جلب توجه مخاطب جهت تفهيم نكته اي خاص به وى. در ترجمه ي مناداي مستغاث نيز، در مواردي از صفت تعجبي «چه»، «چقدر» و «عجب» استفاده شده است كه مترجمان در حالت اظهار تعجب و شگفتي شخصيت داستان نسبت به امري، مستغاث را به اين شكل ترجمه كرده اند.

داستان ميني ماليستي داستاني نوظهور است كه در دهه 1960 در مغرب زمين شكل گرفت و سپس در سراسر جهان گسترش يافت. اين گونه ي ادبي در تقابل با آثار ماكسي ماليستي شكل گرفت و اصل «كم هم زياد است» را شعار اصلي خود قرار داد. از شاخصه هاي اصلي ا داستانك ها حجم كم و سادگي آن مي باشد. عادل ابوشنب نويسنده سوري( 1931) نيز در اين زمينه با توجه به نياز جامعه براي خواندن داستان هاي كوتاه و عدم تمايل به خواندن داستان هاي بلند، به نگارش مجموعه داستاني " المتفرج" پرداخته است. المتفرج آخرين اثر عادل ابوشنب شامل 6داستان كوتاه و60 داستانك مي باشد. چگونگي ظهور شاخصه هاي ميني ماليستي در داستان هاي اين مجموعه به عنوان مسأله تحقيق حاضر مطرح است. هدف از انجام اين پژوهش كه مبتني بر روش توصيفي- تحليلي است، تبيين شاخصه هاي ميني-ماليستي در مجموعه المتفرج مي باشد و نتايج به دست آمده نشان مي دهد غالب مؤلفه هاي ميني ماليستي در اين مجموعه رعايت شده است. اين داستانك ها غالبا واقع گرا هستند. ا تعداد شخصيت ها در آن ها بسيار اندك است. محدوديت زمان و مكان در داستانك هاي اين مجموعه بسيار بارز است و نويسنده به خاطر حجم كم فرصت جابجايي و تغيير مكان ندارد و اغلب داستان ها را با زباني ساده به روايت راوي مي سپارد.

ادبيات داستاني كودكان، رويكرد نسبتاً جديدي است كه در سال هاي اخير، نويسندگان و شاعراني از كشورهاي عربي به طور ويژه به آن پرداخته اند. در اين ميان كشور مصر، با داشتن نويسندگان مطرحي در زمينۀ داستان هاي كودكان، پيشتاز است. از جملۀ اين نويسندگان مي توان به كامل كيلاني، نويسندۀ معاصر جهان عرب اشاره كرد كه آثار زيادي در زمينۀ ادبيات كودكان دارد. از جملۀ آثار داستاني وي، داستان «بساط الريح» است كه شامل هفت فصل با موضوع تربيتي و اخلاقي است. پيترنيومارك يكي از نظريه پردازان بنام در زمينه ترجمه، ترجمه را به دو شيوۀ «معنايي» و ارتباطي» تقسيم كرده است. در ترجمۀ معنايي، مترجم، معناي دقيق متن مبدأ را با نزديك ترين ساخت هاي دستوري و معنايي زبان مقصد منتقل مي كند، حال آن كه در ترجمه ارتباطي، پيام متن مبدأ با متداول ترين كلمات و عبارات و ساخت هاي دستوري به زبان مقصد برگردانده مي شود. در ترجمه حاضر، هدف، انتقال بهتر پيام به مخاطب، به ويژه مخاطب كودك و نوجوان است. پژوهش حاضر با استفاده از روش ترجمۀ ارتباطي پيترنيومارك، به دنبال آن است تا با ترجمۀ داستان «بساط الريح»، متني ساده، روان، طبيعي و مطابق با زبان مقصد را به مخاطبان، به ويژه كودكان و نوجوانان فارسي زبان ارائه دهد. در اين راستا از تكنيك هايي چون حذف و اضافه و معادل يابي بر اساس الگوهاي فرهنگي جامعۀ فارسي زبان و نيز تغيير ساختار متن مبدأ متناسب با زبان مقصد بهره گرفته شده است. نتايج به دست آمده نشان مي دهد كه تغيير ساختارهاي زبان مبدأ و هماهنگ كردن آنها با ساختارهاي زبان مقصد بيشترين كاربرد را در ترجمۀ داستان حاضر به خود اختصاص داده است.

نظريه كنش هاي گفتاري، نظريه اي فلسفي در رابطه با زبان و كاركردهاي آن است كه به تبيينِ چگونگيِ ارتباطِ زبان با جهانِ عيني پرداخته و ماهيتي كاركردگرايانه را براي زبان در نظر مي گيرد. اين نظريه، زبان را در بافت كنش انساني قرار مي دهد و درباره كاركردها و اهداف كنش انساني كه از طريق جملات محقق مي شوند، تحقيق مي كند. داستان يوسف(ع) كه در قرآن كريم با نام احسن القصص از آن ياد شده ، روايتي زيبا و بليغ از سرگذشتِ يوسفِ پيامبر(ع) است كه در دوازدهمين سوره ي قرآن كريم با همين نام آمده است. خداوند تعالي مفاهيمي همچون خدامحوري، توكل، عصمت، صبر، گذشت و... را در قالبِ اين داستان بيان نموده است. مسئله-ي تحقيقِ حاضر چگونگيِ ظهورِ كنش هاي گفتاري در سخنانِ شخصيت هاي داستان يوسف(ع) است. در اين پژوهش، كنش هاي گفتاريِ داستانِ يوسف(ع) بر اساس تقسيم بنديِ پنجگانه ي سرل يعني كنش اظهاري، ترغيبي، تعهدي، عاطفي و اعلامي مورد تحليل قرار گرفته اند. اين پژوهش به صورتِ توصيفي- تحليلي انجام شده و هدفِ آن شناختِ كنش هاي گفتاريِ داستانِ يوسف(ع) و بسامد آن ها و تبيينِ تاثيرِ بافت و شرايط فيزيكي و روحي و اجتماعيِ شخصيت ها بر كنش هاي گفتاري آن هاست. نتايجِ بدست آمده حاكي از آن است كه شخصيت هاي داستان يوسف(ع) در سخنانِ خود، ازكنشِ اظهاري بيش از ساير كنش ها استفاده كرده اند و پس از آن هم كنشِ ترغيبي در مرتبه دوم قرار دارد. لازم به ذكر است كه . جايگاهِ اجتماعيِ و بعد رواني شخصيت ها بر نوعِ كنشِ گفتاريِ آنها تاثيرِ مستقيمي داشته است.

ادبيات اسلامي ، ادبياتي است كه داراي مضامين و درونمايه هاي اسلامي مي باشد. و دو ركن اساسي بايد در آن رعايت شود كه عبارتند از: 1-بيان هنري و ادبي 2-بينش وجهان بيني اسلامي . نمايشنامه به عنوان يك اثر ادبي، داراي مجموعه حوادثي است كه با يكديگر ارتباطي زنده و منطقي دارند. نمايشنامه اسلامي هم يكي از زيرمجموعه هاي هنر وادبيات اسلامي به شمار مي رود. عمادالدين خليل، انديشمند واديب معاصر عراقي ،در سال 1939 در موصل به دنيا آمد. ، وي از نظريه پردازان و پيشگامان نمايشنامه نويسي اسلامي است وآثارش متاثر از عقيده ونگرش اسلامي او مي باشد. نمايشنامه الشمس والدنس از آثار او است كه در 104صفحه وداراي 4 فصل با موضوع پيشروي حركت خورشيد به سمت زمين و ديدگاه هاي متفاوت افراد درباره نظام آفرينش واعتقاد به تدبير الهي به نگارش درآمده است.هر فصل شامل ديالوگ هايي در اين رابطه است و درنهايت اين موضوع ثابت مي شود كه هيچ خللي در نظام هستي وجود ندارند و اين سازه هاي دست بشر است كه دچار اشتباه مي شوند. ترجمه عبارت است از يك پروسه ارتباطي، يعني انتقال پيام از زبان مبدا به زبان مقصد با حفظ معنا ومفهوم آن. از ديدگاه يوجين نايدا، ترجمه به دو نوع صوري و پويا تقسيم بندي مي شود؛ در تعادل صوري، توجه ، به خود پيام، هم صورت و هم محتواي آن معطوف مي شود و سعي دارد كه پيام در زبان مقصد، تا جايي كه امكان دارد با عناصر ديگر در زبان مبدا منطبق باشد؛ اما ترجمه بر اساس تعادل پويا ،بياني كاملا طبيعي است وسعي دارد تا خواننده ي مقصد با توجه به فرهنگ خودش، به معاني موجود در متن مبدا پي ببرد ؛ بدين ترتيب در ترجمه صفحات 1تا 51 كتاب حاضر، از نظريه تعادل پويا و روش هاي موجود در آن چون آناليز، انتقال و بازسازي ساخت بهره برده ايم نظريه تا مفهوم متن را مطابق با فرهنگ مخاطب به وي انتقال دهيم.

ادبيات داستاني در تكوين ميراث و هويت فرهنگي و ادبي هر جامعه از نقش بنيادين و سازنده اي برخوردار است. يكي از گونه هاي مشهور ادبيات داستاني كه به عنوان سبكي نوظهور در ادبيات داستاني غرب بشمار مي رود، داستان كوتاه كوتاه (داستانك) است كه ريشه در كمينه گرايي يا ميني ماليسم دارد و بر دوپايه سادگي و ايجاز بنا شده است. در اين زمينه عادل ابوشنب اديب، روزنامه نگار و نويسنده سوري، به واسطه عدم رغبتي كه نسل شتابزده امروز به مطالعه آثار مفصل دارند، به نوشتن مجموعه اي از داستانهاي بسيار كوتاه با عنوان "المتفرج" پرداخته است كه اين مجموعه شامل 60 داستانك و5 داستان كوتاه در موضوعات متنوع ميباشد. يوجين نايدا نظريه پرداز آمريكايي، ترجمه را به دو گونه كاملا متضاد؛ «صوري» و «پويا» تقسيم مي كند. ترجمه صوري به صورت كلمه وفادار مي ماند وهيچ نوع تعديل زباني در آن صورت نمي گيرد؛ ولي در تعادل پويا صورت صرفأ وسيله اي در خدمت پيام است و هدف مترجم رساندن پيام مطلوب به خواننده است به گونه اي كه ترجمه با پيام زبان مقصد نيز همخواني داشته باشد. از آنجايي كه هدف از ترجمه، انتقال بهتر مطالب به مخاطبان است، پژوهش حاضر كه به شيوه توصيفي - تحليلي انجام مي شود، بر آن است تا با ترجمه صفحات 1 تا 80 كتاب "المتفرج" بر اساس تعادل پوياي نايدا، متني ساده، روان، طبيعي و مطابق با زبان مقصد را به مخاطبان فارسي زبان ارائه دهد و در اين راستا از روش هاي موجود در تعادل پويا چون آناليز، انتقال و بازسازي ساخت بهره برده ايم. نتايج بدست آمده نشان مي دهد كه روش بازسازي ساخت (معادل يابي) بيش ترين كاربرد را در ترجمه كتاب حاضر داشته است.

روايت، يك اثر ادبي داراي راوي، متن و خواننده است. از طريق راوي، متنِ روايت؛ شاملِ حوادث، گفته ها و افكار شخصيت ها به شيوه هاي مختلف به خواننده منتقل مي شود. به چگونگي بيان و انتقال اين انديشه ها و گفته ها توسط راوي « شيوه هاي روايت گفته هاي داستاني » گفته مي شود. رمان اهل الحميدية از آخرين آثار نجيب كيلاني نويسندة معاصر و مسلمان مصري(1931) است. در اين اثر رئاليستي كيلاني به خوبي توانسته فضاي سياسي و اجتماعي حاكم بر جامعه مخصوصاً دانشگاه ها و فشار رواني ناشي از اين شرايط سخت را كه بر قهرمان داستان وارد شده، با استفاده از شيوه هاي بازنمايي گفتار و انديشه در رمان ترسيم نمايد. چگونگي ظهور ابعاد شخصيت ها و حوادث رمان "اهل الحميدية" در گفته هاي روايي، به عنوان مسأله تحقيق حاضر مطرح است. در اين پژوهش به تحليل گفته هاي داستاني بر اساس شيوه هاي پنج گانه يعني مستقيم، غير مستقيم، آزاد مستقيم، آزاد غير مستقيم و گزارش روايتي پرداخته شده است. هدف از انجام اين پژوهش كه به روش توصيفي-تحليلي است، تعيين ميزان استفادة كيلاني از هر يك از اين شيوه ها در موقعيت هاي مختلف مي باشد. بكارگيري هريك از شيوه هاي يادشده نيز بمنظور تبيين هدف خاصي بوده است. نتايج بدست آمده حاكي از آن است كه شيوة مستقيم و گزارش روايتي به دليل رئاليستي بودن داستان و استفاده از زاويه ديد داناي كل، بيشترين بسامد را داشته اند.

ادبيات، بيان عوطف، احساسات و افكار به وسيله ي كلمات در شكل هاي مختلف است. ادبيات اسلامي نيز تعبيري زيبا از جهان هستي، زندگي و انسان با نگرش اسلامي است. نمايشنامه يكي از زير مجموعه هاي ادبيات است و يك متن ادبي قابل اجراست كه حوادثي مرتبط با يكديگر در آن به وقوع مي پيوندد. نمايشنامه اسلامي از نظر شكل هنري در همان چارچوب ويژه نمايشنامه ارائه مي شود، با اين تفاوت كه داراي نگرش اسلامي است. عمادالدين خليل نويسنده و انديشمند معاصر عراقي در سال 1939 در موصل ديده به جهان گشود. او از نظريه پردازان ادب اسلامي و پيشگامان نمايشنامه نويسي اسلامي معاصر است. ازجمله نمايشنامه هاي وي" الشمس والدنس" است. الشمس والدنس نمايشنامه اي است در104 صفحه و داراي4 فصل كه مضمون آن قانونمندي نظام آفرينش و اثبات وجود خداوند از طريق علم است و حادثه ي واقعي افزايش گرما در سال 1966ميلادي را به تصوير مي كشد. هر فصل شامل گفتگوهايي در رابطه با خبر پيشروي كردن خورشيد به سمت زمين مي باشد. دراين ميان سياستمداران و انديشمندان و قشرهاي مختلف جامعه طي ديالوگ هايي به چرايي و فلسفه ي اين حادثه مي پردازند. در نهايت هدف از ارائه تمامي اين كنش و واكنش ها بيان اين مطلب است كه در جهان هستي خللي وجود ندارد و هر گونه نقصي ناشي از عملكرد ناقص انسان ها است. ترجمه يكي از مهم ترين راه هاي انتقال پيام از يك ملت و فرهنگ، به ملت و فرهنگي ديگر، است. تعاريف و انواع مختلفي از ترجمه وجود دارد، يكي از آن ها ترجمه از ديدگاه يوجين نايدا، زبان شناس آمريكايي است. از ديدگاه وي ترجمه به دو نوع تعادل صوري و پويا تقسيم بندي مي شود؛ در تعادل صوري، اسم به اسم، صفت به صفت و فعل به فعل ترجمه مي شود. اما در تعادل پويا برعكس، ترجمه ي جمله به جمله ومفهوم به مفهوم مورد توجه است و مترجم سعي مي كند ترجمه اش با زبان مقصد و فرهنگ آن هم خواني داشته باشد، تا خواننده بتواند با توجه به فرهنگ خود، پيام موردنظر را دريافت كند. از آن جايي كه هدف نظريه تعادل پوياي يوجين نايدا كمك به خواننده براي درك بهتر متن است، در ترجمه صفحات 52تا 104 كتاب حاضر كه يك اثر ادبي است، از اين نظريه استفاده كرده ايم تا بهتر بتوانيم مفاهيم موردنظر نويسنده را به خواننده فارسي زبان منتقل كنيم. ترجمه اين كتاب براساس نظريه تعادل پوياي نايدا، مي تواند به عنوان نمونه اي جهت سوق دادن متر

واقع گرايي اسلامي به عنوان مكتبي ادبي در نيمه دوم قرن بيستم دركشورهاي عربي به ويژه مصر شكل گرفت."نجيب كيلاني"(1931-1995م) از جمله نويسندگان متعهد مصري است كه دستاوردهاي هنري و ادبي خود را در جهت اعتلاي فرهنگ اسلامي به كار گرفت. اعترافات عبدالمتجلي يكي از رمانهاي اجتماعي و سياسي اين نويسنده به سبك واقعگرايي اسلامي است. نويسنده در اين اثر پاره اي از مولفه هاي واقع گرايي اسلامي را ازطريق عملكرد شخصيتها به ويژه قهرمان داستان به تصوير كشيده است. در پژوهش حاضر با استفاده از روش توصيفي- تحليلي، به بررسي مولفه هاي واقع گرايي اسلامي موجود در شخصيت پردازي رمان اعترافات عبدالمتجلي خواهيم پرداخت تا بدين وسيله به چگونگي پردازش شخصيتها بويژه قهرمان داستان، توسط نويسنده- كه داراي نگرش اسلامي است- پي ببريم. نتايج به دست آمده نشاندهنده آن است كه قهرمان داستان، عبدالمتجلي، نمونه بنده اي مؤمن و مسئوليت پذير است و مواردي چون اهتمام به زندگي اجتماعي، حقيقت جويي، همبستگي و اتحاد، پاي بندي عملي به اسلام وآموزه هاي ديني، اراده مصمم براي رسيدن به هدف، كسب روزي حلال، اميد وتوكل بر خداوند، شكرگزاري، برخورداري از روحيه جهاد، نكوهش رشوه و فساد اقتصادي و.... از جمله مضاميني هستند كه نويسنده به وسيله عملكرد – غالباً-- مثبت اين شخصيت و واكنش ساير شخصيتها در مقابل وي، برآنها تأكيد كرده است.

واقع گرايي (رئاليسم) به مثابه يك مكتب ادبي در آثار قرن بيستم به ويژه داستان و نمايشنامه پديدار گشت. در اين ميان، نمايشنامه به عنوان يك اثر هنري قابل اجرا كه بر پايه گفت وگوي شخصيت ها استوار بود، در ترسيم واقعيت هاي جامعه نقش مهمي ايفا مي كرد. لذا بررسي چگونگي ظهور مؤلفه هاي رئاليسم در نمايشنامه اهميت زيادي مي يابد. تعداد زيادي از نويسندگان معاصر با گرايش به مكتب رئاليسم تلاش نمودند واقعيت هاي موجود در جامعه خويش را در آثار ادبي منعكس نمايند. علي احمد باكثير، نويسنده واقع گراي مسلمان و متعهدي است كه نگرش اسلامي وي در آثارش كاملاً هويداست. نمايشنامه حبل الغسيل از آثار رئاليستي باكثير است كه نگرش اسلامي نويسنده در آن مشهود است و وقايع مصر را در زمان حكومت سوسياليست ها به تصوير مي كشد. پژوهش حاضر مي كوشد با روش توصيفي- تحليلي، چگونگي ظهور مؤلفه هاي رئاليستي را در مضمون و ساختار اين نمايشنامه بررسي نمايد. يافته هاي پژوهش ازاين قرار است: عناصر نمايشي همچون شخصيت، صحنه و به ويژه گفت وگو با ويژگي هايي چون: انتخاب جملات كوتاه با تفصيل دقيق ، ايجاز واختصارگويي، استفاده از رمز و اسمهاي نمادين، استفاده از آرايه هاي ادبي و نيز با كاركردهاي متعددي از جمله: ايجاد كشمكش و پيش برد حوادث، ترسيم ابعاد گوناگون شخصيتها، تبيين مشكلات جامعه نويسندگان در چاپ واجراي نمايشنامه، ترسيم نگرش اسلامي نويسنده و... ، واقعيت هاي جامعه در زمان نويسنده، بخصوص حضور احزاب سوسياليستي در جامعه مصر و تأثير منفي آن بر مسائل فرهنگي- اجتماعي و اقتصادي را به خوبي به تصوير كشيده است. مهمترين مسائل سياسي ، اقتصادي و اجتماعي كه در اين نمايشنامه به آن ها اشاره شده است : انقلاب سوسياليستي مصرو روي كار آمدن جمال عبدالناصر، شكل گيري نظام كمونيستي در عراق به فرماندهي عبدالكريم قاسم، فساد اداري و بي عدالتي، اختلاف طبقاتي ، فقر، توجه عده اي به سرمايه داري با شعار توجه به توده مردم ، غربگرايي و...است.

قرآن اصيلترين كتاب هدايت است و در داستان هاي آن، بهترين ها توسط تواناترين سخن گو (خداوند ) با بهترين و روش مندترين اسلوب بيان مي شود. تكلم با خداوند، شرافتي بس عظيم است كه در ميان پيامبران، تنها حضرت موسي(ع) بدان نائل گشته و به لقب «كليم الله» مفتخر شده است. داستان موسي (ع) در بيش از سي سوره قرآن كريم ذكرگرديده است. اين داستان به دليل استفاده از گفت و گوهاي متنوع و متعدد، يكي از اثر گذارترين داستان هاي قرآن كريم است. گفت وگو، نمايشي ترين عنصر در اين داستان به شمار مي رود. بكارگيري هنرمندانه گفت و گو به خوبي توانسته است ابعاد مختلف شخصيت هاي داستان را ترسيم نمايد؛ چراكه زبان مؤثرترين وسيله اي است كه جهان انديشه و درون را با دنياي بيرون مرتبط مي سازد. در اين پژوهش با استفاده از روش توصيفي-تحليلي، كاركرد هنري گفت وگو در تبيين درونمايه ي داستان، ارائه ي صحنه و نيز ترسيم ابعاد گوناگون شخصيت ها در دو سوره ي طه و قصص بررسي شده است. نتايج به دست آمده نشان مي دهد: گفت و گوها بويژه گفت و گوهاي غيبي ميان موسي(ع) و خداوند و نيز گفت و گوهاي بيروني ميان موسي و فرعون، درونمايه ي اصلي داستان را كه عبارت است از "دعوت به توحيد و يكتاپرستي، و نفي شرك و خودپرستي" به خوبي ارائه نموده است. همچنين گفت و گوهاي بيروني فردي و گروهي و گفت و گوهاي غيبي در معرفي صحنه هاي داستان و نيز به تصوير كشيدن افكار، عقايد، احساسات و انگيزه هاي ناهشيار شخصيت ها ، ترسيم روابط بين فردي و تبيين شيوه هاي تربيت معنوي و اخلاقي، بيشترين كاربرد را داشته است.

در طول تاريخ بشر،ادبيات هميشه يكي از پرارزش ترين و مهم ترين الگوهاي آموزشي و پرورشي انسان ها به شمار رفته است. در بين شاخه هاي متعدد ادبيات،ادبيات كودكان و نوجوانان جاي خود را در جهان امروز باز كرده است و بخش عظيمي از تربيت و پرورش آنان را تحت تأثير قرار داده است. بنابراين، از مهم ترين و موثرترين روش هايي كه امروزه مي توان از طريق آن مطالب و نكات آموزشي و پرورشي را به فرزندان منتقل كرد، استفاده از كتاب ها و نشريات كودكان و نوجوانان است. ادبيات كودكان و نوجوانان همواره تلاش كرده است پاسخگوي علاقه ها و كنجكاوي هاي متنوع كودكان باشد. در نهايت مي توان گفت اين گونه ي ادبيات شامل تمام آثار متني و غير متني است كه صرفاً براي اين گروه از مخاطبان و به منظور آموزش و يا سرگرم كردن آنان فراهم شده است. نجيب كيلاني در كتاب«ادب الأطفال في ضوء الإسلام» با بهره گيري از مطالب ديني_اعتقادي،روانشناسي و داستاني توانسته است سهم ارزنده اي را در بيان حكايت هاي اخلاقي و ادبي مختص كودكان و نوجوانان داشته باشد و در اين زمينه نقش بارزي را ايفا كند.

ادبيات كودك نقش بنيادين و سازنده اي در تكوين بخشي از ميراث و هويت فرهنگي و ادبي هر جامعه دارد. ادبيات كودك و نوجوان هنگامي پديد آمد كه بزرگسالان متوجه شدند كودكان و نوجوانان به سبب گنجايش هاي شناختي و ويژگي هاي رشدي خود آمادگي پذيرش متن هاي سنگين را ندارند و به متن هايي نياز دارند كه پاسخگوي رشد آنها باشد، جداي از تلاش نويسندگان و پژوهشگران در خلق و گردآوري آثار داستاني در زمينه كودكان و نوجوانان، مسأله مهم ديگري نيز در روند تحول ادبيات كودكان نقش بسزايي داشت .اين مسأله پديده مهمي بود كه به صورت ترجمه آثار خارجي براي غني تر كردن ادبيات كودكان اتفاق افتاد. كتابهاي ترجمه شده چنانچه بطور صحيح گزينش گردند ، سبب ارضاي كنجكاويهاي كودكان در زمينه هاي مختلف شده و موجب مي شوند به پرسشهاي آنها پاسخهاي مناسب تري داده شود و با فرهنگهاي سرزمينهاي مختلف آشنا شوند . اما در زمينه تربيت ديني و ادبيات كودكان بايد گفت كودك يا نوجوان لازم است به گونه اي تربيت شود كه كمال شخصيت او با اهداف ديني مطرح شده در قرآن و روايات همگوني داشته تا نهايتاً بتوان او را مسلمان واقعي دانست . و آموزه هاي پيامبر (ص) در اين راستا اين اصل را خاطرنشان مي سازد كه پرورش بايد در چرخه ها و دوره هاي«رشد بدني، ذهني و عقلي» بر اساس يك سير منظم صورت گيرد. نجيب كيلاني نويسنده مسلمان و توانمند مصري، كه آثار زيادي در زمينه موضوعات اسلامي دارد با نوشتن كتاب ارزشمند"ادب الأطفال في ضوءالإسلام" و با بيان اهميت ادبيات كودكان و موضوعات آن و تدوين مباني و شاخصه هاي آن براي نويسندگان باعث پيشرفت و اعتلاي ادبيات كودك شده كه اين خود عامل بسيار مهمي براي رشد ابعاد فرهنگي، اعتقادي، اجتماعي و عاطفي شخصيت كودك در پرتو ديدگاه اسلامي مي باشد.

داستان هاي قرآن به عنوان يكي از ابزارهاي هدايتي و تربيتي بشر، نقش بسيار مهمي در تفهيم و تبيين مفاهيم ديني و اسلامي دارد؛ به گونه اي كه انسان با مطالعه ي آن ها، خود را در ميان صحنه هاي داستان مي بيند و مسائل موجود در آن را حس مي كند و به صورت هاي مختلف از آن تاثير مي پذيرد. داستان يوسف(ع) با چهل و اندي صحنه به عنوان بهترين قصه، يك سوره را در قران كريم به خود اختصاص داده است. اين داستان علاوه بر ارائه ي مفاهيم ارزشمند و نكات تربيتي فراوان در زمينه هاي مختلف، از لحاظ ساختاري چنان به هم پيوسته است كه هر حادثه اي با حادثه ي قبل و بعد خود تكميل مي شود. عنصر درونمايه در اين داستان از اهميت فوق العاده اي برخوردار است تا جايي كه آن ر ا داستان درونمايه نيز ناميده اند . در اين پژوهش با استفاده از روش توصيفي-تحليلي ،درونمايه اصلي داستان و حلقه ي ارتباط ميان درونمايه هاي مختلف تبيين گشته و ارتباط بين درونمايه ها و صحنه هاي مختلف داستان نيز بررسي شده است. نتايج به دست آمده نشان مي دهد: درونمايه هاي فرعي با يكديگر ارتباط معنايي داشته و همگي در جهت تقويت انديشه ي اصلي حاكم بر داستان(ولايت خداوند بر بندگان مخلص) به كار رفته اند. از سوي ديگر،د رونمايه ي اصلي و نيز مسأله ي خواب و رؤيا مهم ترين حلقه هاي ارتباطي بين درونمايه ها در صحنه هاي مختلف را تشكيل مي دهند.

ادبيات اسلامي بياني هنري وهدفمند از انسان ، هستي و طبيعت با رويكرد الهي است و منشور مشترك همه ي ملت هاي مسلمان در عين تفاوتهاي نژادي و زباني آنهاست.نگرش آن به انسان همه جانبه است و انسان را در هردو بعد جسماني و روحاني و با تمام نيازها و غرايز مورد توجه قرار مي دهد. اين ادبيات نقش بسيار مهمي در شكل گيري شخصيت انسان وجامعه ي صالح دارد و يكي از راه هاي ترويج آيين توحيد است.از اين رو توجه به اين ادبيات و تلاش براي شناساندن آن امري ضروري است چراكه جهان از خلال ادبيات هر قوم مي تواند با آن قوم وآمال واهدافشان آشنا شود. تفاوت خاص آن با ديگر مكاتب ادبي در مضمون است كه بايد مطابق با بينش اسلامي باشد؛ در اين ادبيات شكل و مضمون دو عنصر تلفيق يافته هستند كه هر دو به عنوان عامل ايجاد احساس هنري در مخاطب به شمار مي آيند. زبان عربي در انتشار ادبيات اسلا مي نقش مهمي دارد؛ اما براي گسترش و توسعه اين ادبيات در سطح جهاني، توجه به ساير زبان ها نيز امري ضروري و مهم است.

داستان از قديمي ترين قالب هاي هنري است كه پيشينه ي بسيار كهني دارد و انسان ها آن را به صورت هاي گوناگون براي يكديگر نقل كرده اند. داستان كوتاه يكي از انواع ادبيات داستاني است. قرن اخير، قرن غلبه جهاني داستان كوتاه بر ديگر انواع ادبي است. داستان كوتاه ترجمه short story انگليسي و مترادف با نوول nouvelle فرانسوي است. داستان كوتاه روايت منثور و كوتاه و از نزديك ترين هنرهاي ادبي به روح زمانه است كه به تصوير يكي از جوانب زندگي يا يكي از زواياي شخصيت بسنده مي كند. داستان كوتاه به شكل امروزي از قرن 19، با صنعتي شدن اروپا و كم شدن فرصت مطالعه در جامعه كتاب خوان متولد شد. يكي از كتاب هاي تاليف شده در دوره معاصر كه به پژوهش درباره داستان كوتاه مي پردازد، كتاب " دراسات في القصة القصيرة " اثر يوسف شاروني مي باشد. پژوهش حاضر بر آن است كه با ترجمه بخش اول اين كتاب عرصه را براي پژوهش ها و تحقيقات جديد در اين زمينه براي فارسي زبانان فراهم نمايد. كتاب داراي 3 بخش مي باشد.بخش اول، كه ترجمه حاضر به آن پرداخته است به بررسي داستان كوتاه از ناحيه ي نظري مي پردازد و شامل شش قسمت مي شود: بدين ترتيب كه در ابتدا آينده داستان كوتاه، هنري بودن و اختصاص آن به كودكان را بررسي نموده و در ادامه به داستان كوتاه، مراحل شكل گيري و جايگاه آن در ميراث عربي، غرب و به ويژه مصر مي پردازد.