صدیقه زودرنج

داستان در تربیت انسان سهم بسزایی دارد؛ از این رو خداوند به منظور تسریع در تاثیر مفاهیم عمیق معنوی در روح و جان آدمی از قالب داستان بهره برده است. داستان یوسف(ع) از زیباترین و آموزنده ترین داستان های قرآن به شمار می رود. گفت وگو از عناصر مهم داستان است و در پیشبرد حوادث داستان و معرفی شخصیت ها نقش بسزایی دارد. گفت وگوی داستانی انواع مختلفی دارد که مهم ترین آنها گفت وگوی بیرونی و درونی است. انواع گفت وگو در تبیین ابعاد مختلف شخصیت های داستانی همچون بعد فیزیکی، اجتماعی، روانی و اعتقادی، از اهمیت زیادی برخوردار است. چگونگی ظهور ابعاد مختلف شخصیتها در گفت وگوهای داستان یوسف(ع) به عنوان مساله پژوهش حاضر مطرح است. در این پژوهش به تحلیل کارکرد گفت وگوی شخصیتها در تبیین و تشریح ابعاد مختلف فیزیکی، اجتماعی، روانی، اعتقادی و فکری آنان پرداخته شده است. هدف از انجام این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی است، شناخت ویژگی های گوناگون شخصیت های داستان یوسف(ع) از طریق گفت وگو و پی بردن به انگیزه ها و عواطف درونی شخصیتهای داستان است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که گفت وگوی بیرونی در تبیین ابعاد مختلف شخصیتی بیشترین بسامد را دارد. این در حالی است که دو بعد اجتماعی و روانی شخصیتهای این داستان، بیش از ابعاد دیگر به واسطه گفت وگو تبیین شده است.

ترجمه یکی از مهم ترین مسائل موردبحث ناقدان و ادیبان معاصر است، زیرا ترجمه، ارتباطی نزدیک و تنگاتنگ با فرهنگ و تمدنی دارد که ملت ها به آن تعلق دارند. اصل معادل یابی چیزی است که بخش مهمی از فرایند ترجمه در آن خلاصه می شود. مترجم همواره به دنبال یافتن معادل های مناسب از زبان مقصد برای واژه ها و مفاهیم متن مبدا است. موضوع منادا به عنوان یکى از مباحث نحوى، موضوعى قابل تامل است و اقسامى دارد که نمی توان براى ترجمه ی همه ی آن ها حکم واحدى صادر کرد؛ زیرا هرکدام ویژگی های خاصی دارد که هم از جهت قواعد دستوری و هم از جهت مقاصد ثانوی نیازمند بررسى است. با توجه به اهمیت این مسئله، پژوهش حاضر در نظر دارد تا با روش توصیفی - تحلیلی ترجمه و معادل های ساختاری انواع منادا را با محوریت ترجمه های فارسی شش اثر ادبی معاصر: (الایام طه حسین، ذاکره الجسد احلام مستغانمی، زقاق المدق نجیب محفوظ، سواقى القلوب انعام کجه جی، رحله إلى الغد و اهل الکهف توفیق حکیم) موردبررسی قرار دهد تا چگونگی ترجمه ی این اسلوب نحوی توسط مترجمان روشن گردد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که هر کدام از انواع منادا به گونه های مختلفی به زبان فارسی ترجمه شده است و مترجمان این ساختار نحوی را طوری ترجمه کرده اند که در عین شباهت، تفاوت هایی نیز با یکدیگر دارند. به عنوان نمونه در ترجمه ی منادای علم، گاهی حرف ندا حذف شده و منادا به تنهایی به زبان مقصد منتقل می شود که این حالت زمانی رخ می دهد که رابطه ی خانوادگی، خویشاوندی و یا دوستی (رابطه ی نزدیک) بین متکلم و مخاطب وجود داشته باشد. در ترجمه ی منادای مضاف به یاء متکلم نیز، در مواردى حرف ندا، منادا و مضاف الیه آن، هر سه در ترجمه به زبان مقصد حذف شده اند که این حالت در دو مورد رخ می دهد که عبارتند از: 1- وجود قرینه (منادایى دیگر) در جمله.2- جلب توجه مخاطب جهت تفهیم نکته ای خاص به وى. در ترجمه ی منادای مستغاث نیز، در مواردی از صفت تعجبی «چه»، «چقدر» و «عجب» استفاده شده است که مترجمان در حالت اظهار تعجب و شگفتی شخصیت داستان نسبت به امری، مستغاث را به این شکل ترجمه کرده اند.

داستان مینی مالیستی داستانی نوظهور است که در دهه 1960 در مغرب زمین شکل گرفت و سپس در سراسر جهان گسترش یافت. این گونه ی ادبی در تقابل با آثار ماکسی مالیستی شکل گرفت و اصل «کم هم زیاد است» را شعار اصلی خود قرار داد. از شاخصه های اصلی ا داستانک ها حجم کم و سادگی آن می باشد. عادل ابوشنب نویسنده سوری( 1931) نیز در این زمینه با توجه به نیاز جامعه برای خواندن داستان های کوتاه و عدم تمایل به خواندن داستان های بلند، به نگارش مجموعه داستانی " المتفرج" پرداخته است. المتفرج آخرین اثر عادل ابوشنب شامل 6داستان کوتاه و60 داستانک می باشد. چگونگی ظهور شاخصه های مینی مالیستی در داستان های این مجموعه به عنوان مساله تحقیق حاضر مطرح است. هدف از انجام این پژوهش که مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی است، تبیین شاخصه های مینی-مالیستی در مجموعه المتفرج می باشد و نتایج به دست آمده نشان می دهد غالب مولفه های مینی مالیستی در این مجموعه رعایت شده است. این داستانک ها غالبا واقع گرا هستند. ا تعداد شخصیت ها در آن ها بسیار اندک است. محدودیت زمان و مکان در داستانک های این مجموعه بسیار بارز است و نویسنده به خاطر حجم کم فرصت جابجایی و تغییر مکان ندارد و اغلب داستان ها را با زبانی ساده به روایت راوی می سپارد.

ادبیات داستانی کودکان، رویکرد نسبتاً جدیدی است که در سال های اخیر، نویسندگان و شاعرانی از کشورهای عربی به طور ویژه به آن پرداخته اند. در این میان کشور مصر، با داشتن نویسندگان مطرحی در زمینۀ داستان های کودکان، پیشتاز است. از جملۀ این نویسندگان می توان به کامل کیلانی، نویسندۀ معاصر جهان عرب اشاره کرد که آثار زیادی در زمینۀ ادبیات کودکان دارد. از جملۀ آثار داستانی وی، داستان «بساط الریح» است که شامل هفت فصل با موضوع تربیتی و اخلاقی است. پیترنیومارک یکی از نظریه پردازان بنام در زمینه ترجمه، ترجمه را به دو شیوۀ «معنایی» و ارتباطی» تقسیم کرده است. در ترجمۀ معنایی، مترجم، معنای دقیق متن مبدا را با نزدیک ترین ساخت های دستوری و معنایی زبان مقصد منتقل می کند، حال آن که در ترجمه ارتباطی، پیام متن مبدا با متداول ترین کلمات و عبارات و ساخت های دستوری به زبان مقصد برگردانده می شود. در ترجمه حاضر، هدف، انتقال بهتر پیام به مخاطب، به ویژه مخاطب کودک و نوجوان است. پژوهش حاضر با استفاده از روش ترجمۀ ارتباطی پیترنیومارک، به دنبال آن است تا با ترجمۀ داستان «بساط الریح»، متنی ساده، روان، طبیعی و مطابق با زبان مقصد را به مخاطبان، به ویژه کودکان و نوجوانان فارسی زبان ارائه دهد. در این راستا از تکنیک هایی چون حذف و اضافه و معادل یابی بر اساس الگوهای فرهنگی جامعۀ فارسی زبان و نیز تغییر ساختار متن مبدا متناسب با زبان مقصد بهره گرفته شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که تغییر ساختارهای زبان مبدا و هماهنگ کردن آنها با ساختارهای زبان مقصد بیشترین کاربرد را در ترجمۀ داستان حاضر به خود اختصاص داده است.

نظریه کنش های گفتاری، نظریه ای فلسفی در رابطه با زبان و کارکردهای آن است که به تبیینِ چگونگیِ ارتباطِ زبان با جهانِ عینی پرداخته و ماهیتی کارکردگرایانه را برای زبان در نظر می گیرد. این نظریه، زبان را در بافت کنش انسانی قرار می دهد و درباره کارکردها و اهداف کنش انسانی که از طریق جملات محقق می شوند، تحقیق می کند. داستان یوسف(ع) که در قرآن کریم با نام احسن القصص از آن یاد شده ، روایتی زیبا و بلیغ از سرگذشتِ یوسفِ پیامبر(ع) است که در دوازدهمین سوره ی قرآن کریم با همین نام آمده است. خداوند تعالی مفاهیمی همچون خدامحوری، توکل، عصمت، صبر، گذشت و... را در قالبِ این داستان بیان نموده است. مسئله-ی تحقیقِ حاضر چگونگیِ ظهورِ کنش های گفتاری در سخنانِ شخصیت های داستان یوسف(ع) است. در این پژوهش، کنش های گفتاریِ داستانِ یوسف(ع) بر اساس تقسیم بندیِ پنجگانه ی سرل یعنی کنش اظهاری، ترغیبی، تعهدی، عاطفی و اعلامی مورد تحلیل قرار گرفته اند. این پژوهش به صورتِ توصیفی- تحلیلی انجام شده و هدفِ آن شناختِ کنش های گفتاریِ داستانِ یوسف(ع) و بسامد آن ها و تبیینِ تاثیرِ بافت و شرایط فیزیکی و روحی و اجتماعیِ شخصیت ها بر کنش های گفتاری آن هاست. نتایجِ بدست آمده حاکی از آن است که شخصیت های داستان یوسف(ع) در سخنانِ خود، ازکنشِ اظهاری بیش از سایر کنش ها استفاده کرده اند و پس از آن هم کنشِ ترغیبی در مرتبه دوم قرار دارد. لازم به ذکر است که . جایگاهِ اجتماعیِ و بعد روانی شخصیت ها بر نوعِ کنشِ گفتاریِ آنها تاثیرِ مستقیمی داشته است.

ادبیات اسلامی ، ادبیاتی است که دارای مضامین و درونمایه های اسلامی می باشد. و دو رکن اساسی باید در آن رعایت شود که عبارتند از: 1-بیان هنری و ادبی 2-بینش وجهان بینی اسلامی . نمایشنامه به عنوان یک اثر ادبی، دارای مجموعه حوادثی است که با یکدیگر ارتباطی زنده و منطقی دارند. نمایشنامه اسلامی هم یکی از زیرمجموعه های هنر وادبیات اسلامی به شمار می رود. عمادالدین خلیل، اندیشمند وادیب معاصر عراقی ،در سال 1939 در موصل به دنیا آمد. ، وی از نظریه پردازان و پیشگامان نمایشنامه نویسی اسلامی است وآثارش متاثر از عقیده ونگرش اسلامی او می باشد. نمایشنامه الشمس والدنس از آثار او است که در 104صفحه ودارای 4 فصل با موضوع پیشروی حرکت خورشید به سمت زمین و دیدگاه های متفاوت افراد درباره نظام آفرینش واعتقاد به تدبیر الهی به نگارش درآمده است.هر فصل شامل دیالوگ هایی در این رابطه است و درنهایت این موضوع ثابت می شود که هیچ خللی در نظام هستی وجود ندارند و این سازه های دست بشر است که دچار اشتباه می شوند. ترجمه عبارت است از یک پروسه ارتباطی، یعنی انتقال پیام از زبان مبدا به زبان مقصد با حفظ معنا ومفهوم آن. از دیدگاه یوجین نایدا، ترجمه به دو نوع صوری و پویا تقسیم بندی می شود؛ در تعادل صوری، توجه ، به خود پیام، هم صورت و هم محتوای آن معطوف می شود و سعی دارد که پیام در زبان مقصد، تا جایی که امکان دارد با عناصر دیگر در زبان مبدا منطبق باشد؛ اما ترجمه بر اساس تعادل پویا ،بیانی کاملا طبیعی است وسعی دارد تا خواننده ی مقصد با توجه به فرهنگ خودش، به معانی موجود در متن مبدا پی ببرد ؛ بدین ترتیب در ترجمه صفحات 1تا 51 کتاب حاضر، از نظریه تعادل پویا و روش های موجود در آن چون آنالیز، انتقال و بازسازی ساخت بهره برده ایم نظریه تا مفهوم متن را مطابق با فرهنگ مخاطب به وی انتقال دهیم.

ادبیات داستانی در تکوین میراث و هویت فرهنگی و ادبی هر جامعه از نقش بنیادین و سازنده ای برخوردار است. یکی از گونه های مشهور ادبیات داستانی که به عنوان سبکی نوظهور در ادبیات داستانی غرب بشمار می رود، داستان کوتاه کوتاه (داستانک) است که ریشه در کمینه گرایی یا مینی مالیسم دارد و بر دوپایه سادگی و ایجاز بنا شده است. در این زمینه عادل ابوشنب ادیب، روزنامه نگار و نویسنده سوری، به واسطه عدم رغبتی که نسل شتابزده امروز به مطالعه آثار مفصل دارند، به نوشتن مجموعه ای از داستانهای بسیار کوتاه با عنوان "المتفرج" پرداخته است که این مجموعه شامل 60 داستانک و5 داستان کوتاه در موضوعات متنوع میباشد. یوجین نایدا نظریه پرداز آمریکایی، ترجمه را به دو گونه کاملا متضاد؛ «صوری» و «پویا» تقسیم می کند. ترجمه صوری به صورت کلمه وفادار می ماند وهیچ نوع تعدیل زبانی در آن صورت نمی گیرد؛ ولی در تعادل پویا صورت صرفا وسیله ای در خدمت پیام است و هدف مترجم رساندن پیام مطلوب به خواننده است به گونه ای که ترجمه با پیام زبان مقصد نیز همخوانی داشته باشد. از آنجایی که هدف از ترجمه، انتقال بهتر مطالب به مخاطبان است، پژوهش حاضر که به شیوه توصیفی - تحلیلی انجام می شود، بر آن است تا با ترجمه صفحات 1 تا 80 کتاب "المتفرج" بر اساس تعادل پویای نایدا، متنی ساده، روان، طبیعی و مطابق با زبان مقصد را به مخاطبان فارسی زبان ارائه دهد و در این راستا از روش های موجود در تعادل پویا چون آنالیز، انتقال و بازسازی ساخت بهره برده ایم. نتایج بدست آمده نشان می دهد که روش بازسازی ساخت (معادل یابی) بیش ترین کاربرد را در ترجمه کتاب حاضر داشته است.

روایت، یک اثر ادبی دارای راوی، متن و خواننده است. از طریق راوی، متنِ روایت؛ شاملِ حوادث، گفته ها و افکار شخصیت ها به شیوه های مختلف به خواننده منتقل می شود. به چگونگی بیان و انتقال این اندیشه ها و گفته ها توسط راوی « شیوه های روایت گفته های داستانی » گفته می شود. رمان اهل الحمیدیه از آخرین آثار نجیب کیلانی نویسنده معاصر و مسلمان مصری(1931) است. در این اثر رئالیستی کیلانی به خوبی توانسته فضای سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه مخصوصاً دانشگاه ها و فشار روانی ناشی از این شرایط سخت را که بر قهرمان داستان وارد شده، با استفاده از شیوه های بازنمایی گفتار و اندیشه در رمان ترسیم نماید. چگونگی ظهور ابعاد شخصیت ها و حوادث رمان "اهل الحمیدیه" در گفته های روایی، به عنوان مساله تحقیق حاضر مطرح است. در این پژوهش به تحلیل گفته های داستانی بر اساس شیوه های پنج گانه یعنی مستقیم، غیر مستقیم، آزاد مستقیم، آزاد غیر مستقیم و گزارش روایتی پرداخته شده است. هدف از انجام این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی است، تعیین میزان استفاده کیلانی از هر یک از این شیوه ها در موقعیت های مختلف می باشد. بکارگیری هریک از شیوه های یادشده نیز بمنظور تبیین هدف خاصی بوده است. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که شیوه مستقیم و گزارش روایتی به دلیل رئالیستی بودن داستان و استفاده از زاویه دید دانای کل، بیشترین بسامد را داشته اند.

ادبیات، بیان عوطف، احساسات و افکار به وسیله ی کلمات در شکل های مختلف است. ادبیات اسلامی نیز تعبیری زیبا از جهان هستی، زندگی و انسان با نگرش اسلامی است. نمایشنامه یکی از زیر مجموعه های ادبیات است و یک متن ادبی قابل اجراست که حوادثی مرتبط با یکدیگر در آن به وقوع می پیوندد. نمایشنامه اسلامی از نظر شکل هنری در همان چارچوب ویژه نمایشنامه ارائه می شود، با این تفاوت که دارای نگرش اسلامی است. عمادالدین خلیل نویسنده و اندیشمند معاصر عراقی در سال 1939 در موصل دیده به جهان گشود. او از نظریه پردازان ادب اسلامی و پیشگامان نمایشنامه نویسی اسلامی معاصر است. ازجمله نمایشنامه های وی" الشمس والدنس" است. الشمس والدنس نمایشنامه ای است در104 صفحه و دارای4 فصل که مضمون آن قانونمندی نظام آفرینش و اثبات وجود خداوند از طریق علم است و حادثه ی واقعی افزایش گرما در سال 1966میلادی را به تصویر می کشد. هر فصل شامل گفتگوهایی در رابطه با خبر پیشروی کردن خورشید به سمت زمین می باشد. دراین میان سیاستمداران و اندیشمندان و قشرهای مختلف جامعه طی دیالوگ هایی به چرایی و فلسفه ی این حادثه می پردازند. در نهایت هدف از ارائه تمامی این کنش و واکنش ها بیان این مطلب است که در جهان هستی خللی وجود ندارد و هر گونه نقصی ناشی از عملکرد ناقص انسان ها است. ترجمه یکی از مهم ترین راه های انتقال پیام از یک ملت و فرهنگ، به ملت و فرهنگی دیگر، است. تعاریف و انواع مختلفی از ترجمه وجود دارد، یکی از آن ها ترجمه از دیدگاه یوجین نایدا، زبان شناس آمریکایی است. از دیدگاه وی ترجمه به دو نوع تعادل صوری و پویا تقسیم بندی می شود؛ در تعادل صوری، اسم به اسم، صفت به صفت و فعل به فعل ترجمه می شود. اما در تعادل پویا برعکس، ترجمه ی جمله به جمله ومفهوم به مفهوم مورد توجه است و مترجم سعی می کند ترجمه اش با زبان مقصد و فرهنگ آن هم خوانی داشته باشد، تا خواننده بتواند با توجه به فرهنگ خود، پیام موردنظر را دریافت کند. از آن جایی که هدف نظریه تعادل پویای یوجین نایدا کمک به خواننده برای درک بهتر متن است، در ترجمه صفحات 52تا 104 کتاب حاضر که یک اثر ادبی است، از این نظریه استفاده کرده ایم تا بهتر بتوانیم مفاهیم موردنظر نویسنده را به خواننده فارسی زبان منتقل کنیم. ترجمه این کتاب براساس نظریه تعادل پویای نایدا، می تواند به عنوان نمونه ای جهت سوق دادن متر

واقع گرایی اسلامی به عنوان مکتبی ادبی در نیمه دوم قرن بیستم درکشورهای عربی به ویژه مصر شکل گرفت."نجیب کیلانی"(1931-1995م) از جمله نویسندگان متعهد مصری است که دستاوردهای هنری و ادبی خود را در جهت اعتلای فرهنگ اسلامی به کار گرفت. اعترافات عبدالمتجلی یکی از رمانهای اجتماعی و سیاسی این نویسنده به سبک واقعگرایی اسلامی است. نویسنده در این اثر پاره ای از مولفه های واقع گرایی اسلامی را ازطریق عملکرد شخصیتها به ویژه قهرمان داستان به تصویر کشیده است. در پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی مولفه های واقع گرایی اسلامی موجود در شخصیت پردازی رمان اعترافات عبدالمتجلی خواهیم پرداخت تا بدین وسیله به چگونگی پردازش شخصیتها بویژه قهرمان داستان، توسط نویسنده- که دارای نگرش اسلامی است- پی ببریم. نتایج به دست آمده نشاندهنده آن است که قهرمان داستان، عبدالمتجلی، نمونه بنده ای مومن و مسئولیت پذیر است و مواردی چون اهتمام به زندگی اجتماعی، حقیقت جویی، همبستگی و اتحاد، پای بندی عملی به اسلام وآموزه های دینی، اراده مصمم برای رسیدن به هدف، کسب روزی حلال، امید وتوکل بر خداوند، شکرگزاری، برخورداری از روحیه جهاد، نکوهش رشوه و فساد اقتصادی و.... از جمله مضامینی هستند که نویسنده به وسیله عملکرد – غالباً-- مثبت این شخصیت و واکنش سایر شخصیتها در مقابل وی، برآنها تاکید کرده است.

واقع گرایی (رئالیسم) به مثابه یک مکتب ادبی در آثار قرن بیستم به ویژه داستان و نمایشنامه پدیدار گشت. در این میان، نمایشنامه به عنوان یک اثر هنری قابل اجرا که بر پایه گفت وگوی شخصیت ها استوار بود، در ترسیم واقعیت های جامعه نقش مهمی ایفا می کرد. لذا بررسی چگونگی ظهور مولفه های رئالیسم در نمایشنامه اهمیت زیادی می یابد. تعداد زیادی از نویسندگان معاصر با گرایش به مکتب رئالیسم تلاش نمودند واقعیت های موجود در جامعه خویش را در آثار ادبی منعکس نمایند. علی احمد باکثیر، نویسنده واقع گرای مسلمان و متعهدی است که نگرش اسلامی وی در آثارش کاملاً هویداست. نمایشنامه حبل الغسیل از آثار رئالیستی باکثیر است که نگرش اسلامی نویسنده در آن مشهود است و وقایع مصر را در زمان حکومت سوسیالیست ها به تصویر می کشد. پژوهش حاضر می کوشد با روش توصیفی- تحلیلی، چگونگی ظهور مولفه های رئالیستی را در مضمون و ساختار این نمایشنامه بررسی نماید. یافته های پژوهش ازاین قرار است: عناصر نمایشی همچون شخصیت، صحنه و به ویژه گفت وگو با ویژگی هایی چون: انتخاب جملات کوتاه با تفصیل دقیق ، ایجاز واختصارگویی، استفاده از رمز و اسمهای نمادین، استفاده از آرایه های ادبی و نیز با کارکردهای متعددی از جمله: ایجاد کشمکش و پیش برد حوادث، ترسیم ابعاد گوناگون شخصیتها، تبیین مشکلات جامعه نویسندگان در چاپ واجرای نمایشنامه، ترسیم نگرش اسلامی نویسنده و... ، واقعیت های جامعه در زمان نویسنده، بخصوص حضور احزاب سوسیالیستی در جامعه مصر و تاثیر منفی آن بر مسائل فرهنگی- اجتماعی و اقتصادی را به خوبی به تصویر کشیده است. مهمترین مسائل سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی که در این نمایشنامه به آن ها اشاره شده است : انقلاب سوسیالیستی مصرو روی کار آمدن جمال عبدالناصر، شکل گیری نظام کمونیستی در عراق به فرماندهی عبدالکریم قاسم، فساد اداری و بی عدالتی، اختلاف طبقاتی ، فقر، توجه عده ای به سرمایه داری با شعار توجه به توده مردم ، غربگرایی و...است.

قرآن اصیلترین کتاب هدایت است و در داستان های آن، بهترین ها توسط تواناترین سخن گو (خداوند ) با بهترین و روش مندترین اسلوب بیان می شود. تکلم با خداوند، شرافتی بس عظیم است که در میان پیامبران، تنها حضرت موسی(ع) بدان نائل گشته و به لقب «کلیم الله» مفتخر شده است. داستان موسی (ع) در بیش از سی سوره قرآن کریم ذکرگردیده است. این داستان به دلیل استفاده از گفت و گوهای متنوع و متعدد، یکی از اثر گذارترین داستان های قرآن کریم است. گفت وگو، نمایشی ترین عنصر در این داستان به شمار می رود. بکارگیری هنرمندانه گفت و گو به خوبی توانسته است ابعاد مختلف شخصیت های داستان را ترسیم نماید؛ چراکه زبان موثرترین وسیله ای است که جهان اندیشه و درون را با دنیای بیرون مرتبط می سازد. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، کارکرد هنری گفت وگو در تبیین درونمایه ی داستان، ارائه ی صحنه و نیز ترسیم ابعاد گوناگون شخصیت ها در دو سوره ی طه و قصص بررسی شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد: گفت و گوها بویژه گفت و گوهای غیبی میان موسی(ع) و خداوند و نیز گفت و گوهای بیرونی میان موسی و فرعون، درونمایه ی اصلی داستان را که عبارت است از "دعوت به توحید و یکتاپرستی، و نفی شرک و خودپرستی" به خوبی ارائه نموده است. همچنین گفت و گوهای بیرونی فردی و گروهی و گفت و گوهای غیبی در معرفی صحنه های داستان و نیز به تصویر کشیدن افکار، عقاید، احساسات و انگیزه های ناهشیار شخصیت ها ، ترسیم روابط بین فردی و تبیین شیوه های تربیت معنوی و اخلاقی، بیشترین کاربرد را داشته است.

در طول تاریخ بشر،ادبیات همیشه یکی از پرارزش ترین و مهم ترین الگوهای آموزشی و پرورشی انسان ها به شمار رفته است. در بین شاخه های متعدد ادبیات،ادبیات کودکان و نوجوانان جای خود را در جهان امروز باز کرده است و بخش عظیمی از تربیت و پرورش آنان را تحت تاثیر قرار داده است. بنابراین، از مهم ترین و موثرترین روش هایی که امروزه می توان از طریق آن مطالب و نکات آموزشی و پرورشی را به فرزندان منتقل کرد، استفاده از کتاب ها و نشریات کودکان و نوجوانان است. ادبیات کودکان و نوجوانان همواره تلاش کرده است پاسخگوی علاقه ها و کنجکاوی های متنوع کودکان باشد. در نهایت می توان گفت این گونه ی ادبیات شامل تمام آثار متنی و غیر متنی است که صرفاً برای این گروه از مخاطبان و به منظور آموزش و یا سرگرم کردن آنان فراهم شده است. نجیب کیلانی در کتاب«ادب الاطفال فی ضوء الإسلام» با بهره گیری از مطالب دینی_اعتقادی،روانشناسی و داستانی توانسته است سهم ارزنده ای را در بیان حکایت های اخلاقی و ادبی مختص کودکان و نوجوانان داشته باشد و در این زمینه نقش بارزی را ایفا کند.

ادبیات کودک نقش بنیادین و سازنده ای در تکوین بخشی از میراث و هویت فرهنگی و ادبی هر جامعه دارد. ادبیات کودک و نوجوان هنگامی پدید آمد که بزرگسالان متوجه شدند کودکان و نوجوانان به سبب گنجایش های شناختی و ویژگی های رشدی خود آمادگی پذیرش متن های سنگین را ندارند و به متن هایی نیاز دارند که پاسخگوی رشد آنها باشد، جدای از تلاش نویسندگان و پژوهشگران در خلق و گردآوری آثار داستانی در زمینه کودکان و نوجوانان، مساله مهم دیگری نیز در روند تحول ادبیات کودکان نقش بسزایی داشت .این مساله پدیده مهمی بود که به صورت ترجمه آثار خارجی برای غنی تر کردن ادبیات کودکان اتفاق افتاد. کتابهای ترجمه شده چنانچه بطور صحیح گزینش گردند ، سبب ارضای کنجکاویهای کودکان در زمینه های مختلف شده و موجب می شوند به پرسشهای آنها پاسخهای مناسب تری داده شود و با فرهنگهای سرزمینهای مختلف آشنا شوند . اما در زمینه تربیت دینی و ادبیات کودکان باید گفت کودک یا نوجوان لازم است به گونه ای تربیت شود که کمال شخصیت او با اهداف دینی مطرح شده در قرآن و روایات همگونی داشته تا نهایتاً بتوان او را مسلمان واقعی دانست . و آموزه های پیامبر (ص) در این راستا این اصل را خاطرنشان می سازد که پرورش باید در چرخه ها و دوره های«رشد بدنی، ذهنی و عقلی» بر اساس یک سیر منظم صورت گیرد. نجیب کیلانی نویسنده مسلمان و توانمند مصری، که آثار زیادی در زمینه موضوعات اسلامی دارد با نوشتن کتاب ارزشمند"ادب الاطفال فی ضوءالإسلام" و با بیان اهمیت ادبیات کودکان و موضوعات آن و تدوین مبانی و شاخصه های آن برای نویسندگان باعث پیشرفت و اعتلای ادبیات کودک شده که این خود عامل بسیار مهمی برای رشد ابعاد فرهنگی، اعتقادی، اجتماعی و عاطفی شخصیت کودک در پرتو دیدگاه اسلامی می باشد.

داستان های قرآن به عنوان یکی از ابزارهای هدایتی و تربیتی بشر، نقش بسیار مهمی در تفهیم و تبیین مفاهیم دینی و اسلامی دارد؛ به گونه ای که انسان با مطالعه ی آن ها، خود را در میان صحنه های داستان می بیند و مسائل موجود در آن را حس می کند و به صورت های مختلف از آن تاثیر می پذیرد. داستان یوسف(ع) با چهل و اندی صحنه به عنوان بهترین قصه، یک سوره را در قران کریم به خود اختصاص داده است. این داستان علاوه بر ارائه ی مفاهیم ارزشمند و نکات تربیتی فراوان در زمینه های مختلف، از لحاظ ساختاری چنان به هم پیوسته است که هر حادثه ای با حادثه ی قبل و بعد خود تکمیل می شود. عنصر درونمایه در این داستان از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است تا جایی که آن ر ا داستان درونمایه نیز نامیده اند . در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی ،درونمایه اصلی داستان و حلقه ی ارتباط میان درونمایه های مختلف تبیین گشته و ارتباط بین درونمایه ها و صحنه های مختلف داستان نیز بررسی شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد: درونمایه های فرعی با یکدیگر ارتباط معنایی داشته و همگی در جهت تقویت اندیشه ی اصلی حاکم بر داستان(ولایت خداوند بر بندگان مخلص) به کار رفته اند. از سوی دیگر،د رونمایه ی اصلی و نیز مساله ی خواب و رویا مهم ترین حلقه های ارتباطی بین درونمایه ها در صحنه های مختلف را تشکیل می دهند.

ادبیات اسلامی بیانی هنری وهدفمند از انسان ، هستی و طبیعت با رویکرد الهی است و منشور مشترک همه ی ملت های مسلمان در عین تفاوتهای نژادی و زبانی آنهاست.نگرش آن به انسان همه جانبه است و انسان را در هردو بعد جسمانی و روحانی و با تمام نیازها و غرایز مورد توجه قرار می دهد. این ادبیات نقش بسیار مهمی در شکل گیری شخصیت انسان وجامعه ی صالح دارد و یکی از راه های ترویج آیین توحید است.از این رو توجه به این ادبیات و تلاش برای شناساندن آن امری ضروری است چراکه جهان از خلال ادبیات هر قوم می تواند با آن قوم وآمال واهدافشان آشنا شود. تفاوت خاص آن با دیگر مکاتب ادبی در مضمون است که باید مطابق با بینش اسلامی باشد؛ در این ادبیات شکل و مضمون دو عنصر تلفیق یافته هستند که هر دو به عنوان عامل ایجاد احساس هنری در مخاطب به شمار می آیند. زبان عربی در انتشار ادبیات اسلا می نقش مهمی دارد؛ اما برای گسترش و توسعه این ادبیات در سطح جهانی، توجه به سایر زبان ها نیز امری ضروری و مهم است.

داستان از قدیمی ترین قالب های هنری است که پیشینه ی بسیار کهنی دارد و انسان ها آن را به صورت های گوناگون برای یکدیگر نقل کرده اند. داستان کوتاه یکی از انواع ادبیات داستانی است. قرن اخیر، قرن غلبه جهانی داستان کوتاه بر دیگر انواع ادبی است. داستان کوتاه ترجمه short story انگلیسی و مترادف با نوول nouvelle فرانسوی است. داستان کوتاه روایت منثور و کوتاه و از نزدیک ترین هنرهای ادبی به روح زمانه است که به تصویر یکی از جوانب زندگی یا یکی از زوایای شخصیت بسنده می کند. داستان کوتاه به شکل امروزی از قرن 19، با صنعتی شدن اروپا و کم شدن فرصت مطالعه در جامعه کتاب خوان متولد شد. یکی از کتاب های تالیف شده در دوره معاصر که به پژوهش درباره داستان کوتاه می پردازد، کتاب " دراسات فی القصه القصیره " اثر یوسف شارونی می باشد. پژوهش حاضر بر آن است که با ترجمه بخش اول این کتاب عرصه را برای پژوهش ها و تحقیقات جدید در این زمینه برای فارسی زبانان فراهم نماید. کتاب دارای 3 بخش می باشد.بخش اول، که ترجمه حاضر به آن پرداخته است به بررسی داستان کوتاه از ناحیه ی نظری می پردازد و شامل شش قسمت می شود: بدین ترتیب که در ابتدا آینده داستان کوتاه، هنری بودن و اختصاص آن به کودکان را بررسی نموده و در ادامه به داستان کوتاه، مراحل شکل گیری و جایگاه آن در میراث عربی، غرب و به ویژه مصر می پردازد.